عکس تولد روحانی و حاشیه‌هایش

رضوانی | عکس خندان رئیس جمهور در هواپیما کنار خدمه پرواز و درحالی که قرار است شمع هفتادویک سالگی کیک تولدش را فوت کند، در فضای مجازی سروصدا به پا کرد و مورد توجه قرار گرفت. اینکه فضای مجازی مستعد جنجال است، دیگر امری بدیهی به حساب می‌آید، اما اینکه چندهزار کامنت تندوتیز پای پست عکس تولد حسن روحانی قرار بگیرد، آن هم عکس جشن تولدی که به خودی خود مراسمی ساده با کیکی کوچک و عادی و بدون تجملات است، نشان می‌دهد که موضوع مربوط به خوشی ثبت شده روحانی نیست. گویا این عکس محملی شده است برای بیان مشکلات یا گله‌های دیگر. دکتر علی رحمانی فیروزجاه، دانشیار جامعه شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد بابل، در گفتگو با شهرآرا، به همین موضوع اشاره می‌کند و کامنت‌های پای این پست را نوعی نظرسنجی از وضع بخشی از جامعه می‌داند.

رخدادها؛ محمل بروز پدیده‌های اجتماعی
این استاد دانشگاه در ابتدا با اشاره به مفهومی از آلن بدیو، فیلسوف و نویسنده فرانسوی، می‌گوید: بدیو مفهومی دارد به نام روخداد یا Event. او در این مفهوم می‌گوید پدیده‌های اجتماعی در حالت عادی رؤیت ناپذیر هستند و در رخداد‌ها خودشان را نشان می‌دهند؛ به عنوان مثال در سیل، زلزله، فوت یک تماشاگر در ورزشگاه یا نمونه‌هایی از این دست است که مردم شروع می‌کنند به اظهارنظر کردن و از آن اظهارنظر‌ها می‌شود فهمید که در دل جامعه چه خبر است.
رحمانی سپس درمورد عکس جشن تولد رئیس جمهور و حاشیه‌های آن توضیح می‌دهد: من وقتی کامنت‌ها را مرور می‌کردم، می‌دیدم که بیشتر آن‌ها نوشته جوانان است و این هم طبیعی است؛ چون جوانان بیشتر در شبکه‌های اجتماعی فعال هستند. بیشتر کامنت‌ها هم به نوعی منفی است و اغلب درمورد مسائل و مشکلات جوانان است. این موضوع را هم نمی‌شود ربط داد به خوشی یا ناخوشی رئیس جمهور. می‌شود گفت این یک نوع نظرسنجی از مسائل و مشکلات جامعه است. وقتی کامنت‌ها را بررسی می‌کنی، می‌بینی که از اشتغال و ازدواج جوانان، مشکلات اجتماعی، انحرافات، فساد و مانند این‌ها بحث می‌کنند. من معتقدم اگر غیر از رئیس جمهور، مسئولان رده بالای دیگر جامعه هم چنین عکسی می‌گذاشتند، همین کامنت‌ها را می‌دیدیم.
او ادامه می‌دهد: وقتی عکس‌های دیگری را هم که رئیس جمهور در صفحه  اینستاگرامش گذاشته است مرور کردم، دیدم آن‌ها هم بُعد مثبتی ندارد. جایی است برای مطرح کردن گله و شکایت و مشکلات جامعه؛ البته کامنت‌ها در پست‌های دیگر این قدر تند نبود و تندی کامنت‌های عکس جشن تولد، شاید به خاطر این است که رئیس جمهور در آن درحال خوشی است و دارد می‌خندد.
این جامعه شناس به نکته دیگری هم اشاره می‌کند و آن زبان مردم است. او خاطرنشان می‌کند: نکته‌ای که برای من جالب بود، زبان مردمی بود که آنجا کامنت گذاشته بودند. فحاشی زیاد و بیان رکیک را در آن‌ها می‌بینیم و جالب‌تر اینکه خانم‌ها هم از کلمات رکیک استفاده کرده اند. این سوای ارتباط با رئیس جمهور، نشان دهنده این موضوع است که ادبیات، فرهنگ و ارزش‌های جامعه ما به چه سمتی می‌رود؛ البته ما نباید این‌ها را به دید منفی بگیریم. همان طور که گفتم، به قول بدیو این یک رویداد است که مسائل اجتماعی خودش را در آن نشان می‌دهد. یک نوع پرسش نامه است. باید دقت کنیم که آدم‌هایی که آنجا کامنت گذاشته اند، نماینده کل جامعه نیستند، اما بالاخره آن کامنت ها، بخشی از واقعیت‌های جامعه را نشان می‌دهند.

باید مبادی بروز اعتراض و اظهار نظر داشته باشیم
ایجاد فضایی برای بیان نظر‌ها و نگرش‌ها و انتقاد‌های مردم، می‌تواند به متناسب شدن حرف و مکان بروز آن کمک کند. این نکته پایانی‌ای است که این جامعه شناس به آن اشاره می‌کند: «باید مبادی دیگری برای بیان اظهارات و نگرش‌های مردم ایجاد شود که بتوانند حرفشان را ولو تند و صریح بزنند، حتی اگر فحش می‌دهند، به نظر من اشکالی ندارد؛ چون در این کامنت‌ها می‌شود واقعیت‌هایی را کشف کرد، سوای صورت ادبی آن. در قدیم که صفحه‌ها و پیج‌ها نبود، در دانشگاه و جا‌های مختلف وقتی به دستشویی می‌رفتی، می‌دیدی با خودکار و ماژیک چیز‌هایی نوشته اند. در کلاس و در سالن جور دیگری نقد می‌کردند و به طور کلی باتوجه به فضا نقد‌ها را مطرح می‌کردند. اینکه پای عکس تولد رئیس جمهور چنین حرف‌هایی می‌بینیم، به نظرم برمی گردد به اینکه جامعه آن فضای نقد را ایجاد نکرده است و اگر در دیدار با رئیس جمهور فضا آن قدر باز بود که جوانان و مردم می‌آمدند نقدشان را به راحتی بیان می‌کردند، شاید در فضا‌های اجتماعی این حرف‌ها را نمی‌زدند.»