نگاهی به مستند «۳۶۰ درجه محاصره» | روایتی شکوهمند از رشادت سردار سلیمانی
مستند «۳۶۰ درجه محاصره» که جمعه گذشته از شبکه اول سیما پخش شد، آن‌قدر چشمگیر و جذاب است که تکرار چند‌باره‌اش از شبکه‌های مختلف تلویزیون موجه است. در این مطلب مروری داریم بر مهم‌ترین نکات «۳۶۰ درجه محاصره» که آن را متمایز و اثرگذار کرده‌است.
محمد عنبرسوز | شهرآرانیوز - با گذشت یکصد هفته از شهادت سردار قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس، یکی از مهم‌ترین مستند‌هایی که درباره این موضوع ساخته شده، جمعه گذشته از شبکه اول سیما پخش شد و قرار است در طول این هفته نیز از شبکه‌های دیگر بازپخش شود. «۳۶۰ درجه محاصره» آن‌قدر مستند چشمگیر و جذابی است که تکرار چند‌باره‌اش از شبکه‌های مختلف تلویزیون موجه است. حتی از منظری دیگر، می‌توان به مدیران رسانه ملی انتقاد جدی وارد کرد که چرا آنتن ساعت ۲۳ شبکه یک سیما در روز جمعه را برای نخستین نمایش اثری با این درجه از اهمیت و گیرایی در نظر گرفته‌اند.
شاید اگر تصمیم‌گیرندگان در این باره سلیقه بیشتری به خرج می‌دادند و «۳۶۰ درجه محاصره» را، در ساعت و روزی بهتر، روی آنتن شبکه سه می‌بردند، بر تعداد مخاطبانی که از این مستند استقبال می‌کردند افزوده می‌شد. به هر ترتیب، «۳۶۰ درجه محاصره» یکی از مهم‌ترین محصولات مرتبط با سردار شهید حاج قاسم سلیمانی (و شاید بهترین اثری که تا به امروز درباره ایشان ساخته شده) است که از جهات مختلفی می‌تواند مخاطب را تحت‌تأثیر قرار دهد. در این مطلب مروری داریم بر مهم‌ترین نکات «۳۶۰ درجه محاصره» که آن را متمایز و اثرگذار کرده‌است.
تمرکز
انتخاب مناسب و دقیق مستند «۳۶۰ درجه محاصره» به برشی مربوط می‌شود که سازنده آن از شخصیت و زندگی سردار سلیمانی انتخاب کرده است. در حالی که اغلب مستند‌های مشابه سعی می‌کنند روایتی بیوگرافیک از این چهره مهم تاریخ معاصر انقلاب را در نظر بگیرند و یا با ارائه تصویری کلی از فعالیت‌های سردار سلیمانی، عملکرد چندساله ایشان در منطقه را مورد بازنمایی قرار دهند، «۳۶۰ درجه محاصره» به‌طور مشخص بر روی یک برش کوتاه تمرکز کرده و روایت دقیقی از عملکرد سردار سلیمانی در آزادسازی شهر آمرلی از سلطه داعش را ارائه می‌کند. این گزینش هوشمندانه، باعث شده روایت مستند دقیق‌تر از آب دربیاید و این اثر درگیر مسائل فرعی و لحن شعاری نشود. اینجا فقط قرار است یک عملیات مشخص از ابتدا تا انتها، با جزئیات دقیق و بهره‌گیری از آرشیو مناسبی که بیننده را حیرت‌زده می‌کند، مورد بازنمایی قرار گیرد.
تصاویری که منتظرشان بودیم
اتفاق مهمی مثل زندگی و شهادت سردار قاسم سلیمانی زوایای پنهان زیادی دارد که با گذر زمان آشکار می‌شوند. این زوایای پنهان ممکن است از جنس اطلاعات و روایت‌ها باشند یا به شکلی که در «۳۶۰ درجه محاصره» آمده، در زمره تصاویر و مستندات بصری قرار گیرند. در حدود دو سالی که از شهادت سردار سلیمانی گذشته، پخش تصاویر بکر و تازه از ایشان مورد انتظار مردم و اهالی رسانه بود و حالا اکران «۳۶۰ درجه محاصره» بخشی از این اسناد بصری را برای مردم به نمایش گذاشته است.
سازندگان مستند «۳۶۰ درجه محاصره» به بخشی از آرشیو دسترسی داشته‌اند که پخش آن برای مخاطب تازگی دارد و پلان‌های بدیعی را پیش چشم بیننده قرار می‌دهد. البته در مورد تصاویر میدان نبرد، قبلا هم نمونه‌های مشابهی منتشر شده بود، اما ویدئو‌های مربوط به جلسات، لحظات دیدار حاج قاسم با مردم آمرلی و اعلام دستور از سوی ایشان از طریق بیسیم، لحظاتی ناب و تازه را پیش چشم مخاطب قرار می‌دهند که تا کنون در فضای عمومی منتشر نشده‌اند.
مصاحبه‌ها
یکی دیگر از ارکان مهم مستند «۳۶۰ درجه محاصره» که بخش مهمی از بدنه اثر را تشکیل می‌دهد، مصاحبه‌هایی است که با چهره‌های متفاوت ترتیب داده شده‌اند. سازندگان این مستند به درستی تصمیم گرفته‌اند که به جای صحبت کردن با مصاحبه شوندگان مرسوم و تکراری درباره سردار سلیمانی، به کشور عراق بروند و با افرادی مصاحبه کنند که در عملیات مذکور با ایشان و ابومهدی المهندس همکاری داشته‌اند.
دشواری ضبط و تدوین این مصاحبه‌ها مشهود است و نشاندن چهره‌ای همچون مصطفی الکاظمی (نخست‌وزیر عراق) در برابر دوربین، نشان می‌دهد که عوامل مستند «۳۶۰ درجه محاصره» تلاش بسیار زیادی برای دستیابی به روایتی تازه از فعالیت‌های شهید سلیمانی به خرج داده‌اند. هرچند که از مصاحبه با چهره‌های ایرانی هم غافل نشده‌اند و پای صحبت‌های گروه جامعی از افراد مؤثر در این عملیات نشسته‌اند. با این همه، شیوه ضبط و تدوین مصاحبه‌ها از یک نقطه ضعف نیز رنج می‌برد و آن گنگ بودن ساختار نظامی و روابط افراد با یکدیگر، برای مخاطب عام است.
نظرات چهره‌هایی که در مستند «۳۶۰ درجه محاصره» به روایت روز‌های منتهی به عملیات آزادسازی آمرلی از محاصره کامل نیرو‌های تکفیری می‌پردازند، به طور دقیق و با ضرباهنگ مناسب تهیه و تدوین شده، اما سلسله‌مراتب و تفاوت نقش این افراد برای مخاطب جوان و نوجوانی که ممکن است از ساختار سیاسی عراق و یا سلسله‌مراتب و شیوه عمل در نیرو‌های نظامی بی‌اطلاع باشد، چندان گویا و درک‌شدنی نیست. در واقع، اگر مستند «۳۶۰ درجه محاصره» می‌توانست تصویری کلی‌تر از جایگاه مصاحبه‌شوندگان و روند پیشروی در عملیات‌های مشابه برای مخاطب ترسیم کند، نقش سردار سلیمانی در این واقعه نیز، با اهمیت و شکوه بسیار بیشتری به تصویر کشیده می‌شد.
گفتار متن
از دیگر نکاتی که مستند «۳۶۰ درجه محاصره» را برای مخاطب دیدنی می‌کند، استفاده به‌اندازه و کنترل شده از نریشن یا گفتار متن است. در این مورد، مستندساز به درستی از به کار بردن عبارات شعاری پرهیز کرده و تنها برای همراه کردن مخاطب از روند وقایع و جزئیاتی که در مصاحبه‌ها مورد اشاره قرار نگرفته‌اند، از نریشن استفاده می‌کند.
این رویکرد در کارگردانی هم به‌خوبی رعایت شده و به طور کلی سازندگان مستند «۳۶۰ درجه محاصره» از خودنمایی پرهیز می‌کنند و شرایطی را به وجود می‌آورند که مستند بر مدار شخصیت قهرمان، یعنی سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، حرکت کند.
پایان‌بندی تأثیرگذار مستند «۳۶۰ درجه محاصره»، با استفاده از متن دست‌نوشته‌های شهید سلیمانی برای فرزندانش و نامه‌نگاری کوتاه ایشان با رهبر معظم انقلاب، مستند خوش‌ساخت حامد هادیان را به نقطه اوج خود می‌رساند تا مردم ایران با یکی از آثار متفاوت سینمای مستند درباره زندگی، شخصیت و رشادت‌های سردار شهید قاسم سلیمانی همراه شوند.
در ادامه بخوانید
درباره «ژنرال»، نمایشی که ۴۰ سال از زندگی شهید سلیمانی را روایت می‌کند
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
