نگاهی به مطالبات جوانان از طرح نهضت ملی مسکن

الهام مهدیزاده | شهرآرانیوز؛ جوان‌ها و مجرد‌ها صدر اخبار دی ماه بودند. دولت سیزدهم پایه‌های اولین تصمیم کلانش را برای جوان‌های مجرد بنا نهاد و دراین باره مسئولان وزارت راه و شهرسازی خبر خانه دارشدن را با قیدوشرط «ازدواج» رسانه‌ای کردند. بر اساس این طرح مردان بالای ۲۵ سال مجرد می‌توانند در طرح نهضت ملی مسکن ثبت نام و تا زمان تحویل خانه ازدواج کنند. شرایط بحرانی مسکن و نقش کلیدی آن در ازدواج از جمله دلایل اصلی برای این طرح و قید ضمیمه آن است. مرکز آمار کشور نیز در آخرین گزارش خود که ماه قبل منتشر شد از بین سه عامل، بیکاری، تورم و مسکن، نقش مسکن را در تسهیل ازدواج جوانان بیش از دو عامل دیگر ذکر کرد.

خلاصه مطالبات جوانان

• مثل دولت‌های قبل طرح مسکن را نصف و نیمه به حال خود رها نکنید
• بار اجاره خانه را از دوش جوانان بردارید
• درد اولمان بیکاری است. اگر کارمان را درست کنید، برای ازدواج تعلل نمی‌کنیم
• داد از تورم. دست دلالان و عاملان گرانی افسانه‌ای مسکن در این چند سال را از مسئولیت‌های کلان کشور کوتاه کنید
• رئیس جمهور در طرح‌های تسهیل ازدواج به بانوان جوان به عنوان بنیان و پایه خانواده‌های ایرانی و مربیان نسل آینده توجه ویژه داشته باشد

وضعیت قرمز ازدواج در دهه ۹۰

شرایط ازدواج جوانان ایرانی چگونه است؟ اوضاع ازدواج در یک دهه اخیر چندان خوشایند نبود. در همین راستا دهه ۹۰ برای جوانان ایرانی دهه پرخیر و برکتی برای راهی شدن به خانه بخت نبود. عدد و رقم‌ها برای سال‌های دهه ۹۰ بر روند کاهشی استوار بود. مرکز آمار ایران آذرماه با گزارشی تفصیلی، آماری از ازدواج‌های ثبت شده در کشور از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ ارائه داد.

بر پایه این گزارش ازدواج در ایران در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ بیش از ۳۶ درصد کاهش یافته است. داده‌های مرکز آمار ایران برای دهه ۹۰ مبین این است که هزینه‌های مسکن سهم اصلی و تأثیرگذاری در کاهش نرخ ازدواج داشته است. همین آمار‌ها می‌گویند اکنون ۹ میلیون و ۸۰۰ هزار جوان مجرد و در سن ازدواج داریم. همچنین ۲۲۰ هزار نفر از جمعیت کشور هم تا پنجاه سالگی ازدواج نکرده اند و مجرد قطعی محسوب می‌شوند.

قیمت سر به فلک کشیده مسکن با رشد ۷۰۰ درصدی

قیمت مسکن همواره دستخوش سیاست‌های کلان دولت هاست. بر پایه آمار‌های منتشر شده طی هشت سال اخیر به دلیل سیاست‌هایی که دولت روحانی در حوزه مسکن در پیش گرفت قیمت مسکن نزدیک به ۷۰۰ درصد افزایش یافت. همین گرانی افسارگسیخته که عمدتا به علت کاهش عرضه شدید مسکن طی این سال‌ها رخ داد بسیاری از خانواده‌ها و زوج‌های جوان را از داشتن مسکن ملکی محروم کرد. از سوی دیگر نیز اجاره بها همپای قیمت مسکن به شکل نجومی بالا رفت.

این وضع آشفته سبب شد مجلس یازدهم از همان روز‌های نخست شروع به کارش به فکر حل مشکل مسکن باشد و بر همین اساس طرح جهش تولید مسکن را کلید بزند.

برنامه‌های دولت سیزدهم برای مسکن نیز از جلسات مناظره و طرح ساخت یک میلیون واحد مسکونی در کشور شروع شد. با پایان ایام انتخابات ریاست جمهوری، آیت ا... رئیسی در بدو ورود به پاستور، ساخت یک میلیون مسکن را به صورت جدی تری در دستور کار قرار داد.

اول پول و در آمد، بعد مسکن

از ابتدای دی ماه نیز خبر‌هایی برای خانه دار شدن جوان‌ها در صدر اخبار قرار گرفت. خبر‌هایی که تأکید بر اعطای خانه به مردان مجرد بالای ۲۵ سال دارد. بر اساس اظهارات مسئولان و سخنگوی کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، تا پایان دی ماه شرایط برای ثبت نام مردان مجرد فراهم خواهد.

این را که طرح ثبت نام مردان مجرد بالای ۲۵ سال چقدر می‌تواند در سروسامان دادن به ساخت مسکن و جان گرفتن ازدواج‌ها کمک کند از جوانان جویا شدیم. برای این گزارش ۲۵ جوان بالای ۲۵ سال پاسخگوی سؤالات ما بودند.

بخش عمده پاسخ‌های جوانان درباره بیکاری و نیز نداشتن درآمد کافی است.

توحید یکی از جوان‌هایی است که بخش عمده پاسخش درباره نداشتن درآمد مالی است. می‌گوید: مشکل ما مجرد‌ها این است که دولت‌ها همیشه قبل از انتخابات همه صحبت‌های خود را به جوان‌ها اختصاص می‌دهند، اما دولت‌های قبلی طرحی که خاص جوانان باشد، نداشتند. درباره این طرح اگر برای مجردهاست می‌توان گفت که یک بار جوان‌ها را دیده اند، اما حرف من این است که من اگر پول و درآمد کافی برای دادن اقساط نداشته باشم چطور می‌توانم در این طرح شرکت کنم. باید اول فکری برای کار و درآمد بکنند.

کجا باید ثبت نام کنیم؟

پاسخ سه جوان درباره کم وکیف چگونگی ثبت نام بود. گلایه این سه نفر از اطلاع رسانی ناکافی برای ثبت نام بود. تأکید آن‌ها بر این نکته استوار بود که اگر طرحی را برای جوان‌ها در نظر گرفتند اطلاع رسانی و زمان برای ثبت نام کافی باشد تا جوان‌ها بتوانند برای ثبت نام در این طرح اقدام کنند. یکی از این جوان‌ها نیز پیشنهادی دارد. او می‌خواهد که دولت به جوانان مجرد بالای ۲۵ سال پیامکی از جزئیاتی از نحوه ثبت نام بدهد. این جوان نحوه شناسایی جوان‌های بالای ۲۵ سال را بر اساس داده‌های ثبت احوال آسان و عملی می‌داند.

بی کیفیت نباشد

امیرعباس یکی دیگر از جوان‌هایی است که پاسخگوی ماست. برخلاف پاسخ‌های غالب جوان ها، این طرح را از زاویه و نگاهی دیگر به بوته نقد و بررسی می‌کشد. توضیحاتش با نگاهی به گذشته شروع می‌شود. می‌گوید: مسکن مهر معرف حضور همه مردم است. برخی از این تعاونی‌هایی که کار ساخت مسکن مهر را بر عهده داشتند کار را درست وحسابی انجام ندادند. مسکن‌های بی کیفیتی که برای مردم و حتی مسئولان دردسرآفرین شد. اگر قرار است این طرح کمکی به خانه دار شدن جوان‌ها کند، بهتر است به آدم‌های اهل فن واگذار شود تا خانه‌های باکیفیت بسازد.

«خیر» والسلام

۴ نفر از جوان‌هایی که پاسخگوی ما بودند جوابشان در یک کلمه «خیر» خلاصه شد. از میان چهار نفر تنها سیدفرید حاضر به ارائه توضیحات بیشتر شد. او می‌گوید: آن قدر قول و وعده‌های بی عمل دیدیم که حس پیگیری نداریم. من برای وام‌هایی که دولت روحانی برای خانه دار شدن وعده داد، پیگیری کردم، اما هیچ چیزی دستم را نگرفت. وام‌هایی که اقساطش آن قدر زیاد بود که اصلا با جیب جوان‌ها جور نبود.

کار و خانه باشد، همه جوان‌ها از ۲۰ سالگی ازدواج می‌کنند

۵ جوان موضوع کار را مطرح کردند. آن‌ها معتقد بودند اگر کار با شرایط کاری مناسب داشته باشند، برای ازدواج تعلل نخواهند کرد. از این ۵ جوان ۴ نفر تحصیلات دانشگاهی داشتند که با وجود مدرک کارشناسی هنوز کار مناسب خود پیدا نکرده بودند. علی یکی از آن هاست. می‌گوید: چهار سال از بهترین سال‌های عمرم را به دانشگاه رفتم به امید اینکه وقتی از دانشگاه بیرون بیایم، برای خودم کسی هستم و فوری کار پیدا می‌کنم.

بعد دانشگاه و سربازی تازه فهمیدم در همان نقطه اول هستم. شما از هرکسی بپرسید حتما و قطعا همین جواب را به شما خواهد داد که اگر دستشان به جیب خودشان برود، ازدواج می‌کنند. برای خانه هم وقتی کار و در آمد داشته باشی، جایی را اجاره می‌کنی. هرچند اجاره خانه هم اوضاعش اسف بار است. یکی از همکارانم نصف حقوق هر ماهش را برای اجاره خانه می‌پردازد.

حرفش را با تغییراتی ادامه می‌دهد: اصلا این طور بنویسید اگر کار و خانه باشد، همه جوان‌های ایرانی همان بیست سالگی ازدواج می‌کنند و بچه دار می‌شوند.

نادیده گرفتن زنان، پایه و بنیان خانه‌ها

در میان مصاحبه‌شوندگان دو خانم نیز پاسخ گو هستند. این دو خانم از توجه نکردن به نیمی از جمعیت که زنان هستند گلایه می‌کنند. می‌گویند زنان پایه و بنیاد یک خانواده هستند. اگر زنان در طرح‌های دولت‌ها نادیده گرفته شوند، جامعه آن جامعه پویا و سرزنده نخواهد بود؛ چون زن جدا از آنکه پایه خانواده هاست، آینده ساز کشور است و تربیت نسل آینده کشور نیز بر عهده زنان است.

اعظم یکی از این بانوان گلایه‌مند است. می‌گوید اگر قرار است طرحی داده شود که سنگ‌های جلوی پای جوانان را بردارند تا ازدواج کنند، زن و شوهر را با هم ببیند و برای هر دو طرح و برنامه بدهند تا طرح هایشان اجرایی شود.

او حرف هایش را خطاب به رئیس جمهور مطرح می‌کند و می‌گوید: آقای رئیسی، دولت‌های قبل برای زنان حرف زدند. گفتند چنین و چنان می‌کنند. هیچ نکردند و رفتند. آقای رئیسی زنان نصف جامعه هستند و زنان را ببینید و برای آنان هم طرح و برنامه بدهید.

بار اجاره خانه را از دوشمان بردارید

۵ نفر از جوانان این طرح را خوب ارزیابی کردند و تأکید داشتند که طرح‌هایی این چنینی می‌تواند به خانه دار شدن جوان‌ها کمک و بار اجاره خانه را از دوش آنان بردارد. یکی از این جوان‌ها می‌گوید که کارگر است و با این طرح تا قبل از آنکه ازدواج کند می‌تواند روی داشتن یک چهاردیواری و رهایی از اجاره خانه حساب باز کند.
او معتقد است اگر جوان‌ها قبل از ازدواج خیالشان از بابت داشتن خانه راحت باشد، می‌توانند با خیال آسوده تری تشکیل خانواده بدهند.

متأهلان بخش دیگری از این افراد بودند که اجرای طرح نهضت ملی را خوب ارزیابی کردند.
یکی از جوان‌های متأهل می‌گوید: از ۵ میلیون حقوقی که می‌گیرم، ۲ میلیون آن را به اجاره خانه می‌دهم. ۳۰ میلیون هم وام برداشتم تا پول پیش خانه را جور کنم و الان قسط وام نیز می‌دهم. خودتان حساب کنید با یک بچه دوساله و این خرج و مخارج چقدر پول برای زندگی ما می‌ماند. اگر این اجاره خانه نباشد چقدر کمک خوبی خواهد بود.

وقتی تک فرزندی ملاکی برای اجاره دادن خانه است

او به شرایط اجاره دادن خانه برای جوان‌ها نیز اشاره دارد؛ اینکه اکثرا صاحب خانه‌ها تأکید دارند که خانه خود را به جوانانی اجاره دهند که بچه نداشته باشند یا اگر بچه دارند فقط یک بچه باشد. این جوان مشهدی ادامه می‌دهد: اگر کسی دو یا سه بچه داشته باشد، باید فکری برای اجاره کردن خانه به صورت دربست کند که دراین باره نیز اجاره‌ها و پول رهن خانه‌ها سرسام آور است.

اگر تورم درمان شود، می‌توان خانه خرید

سه جوان نیز کم شدن تورم را گره گشای مشکلات ازدواج و سروسامان گرفتن جوان‌ها ذکر کردند. یکی از آن‌ها می‌گوید: تورم نباشد، قیمت‌ها منطقی است نه افسانه ای.
یکی از این جوان‌ها نیز که تازه بچه دار شده است از شرایط اجاره خانه می‌نالد. او به گرانی‌ها و وضعیت تورمی بازار نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: وقتی قیمت یک خانه در چهار سال گذشته نزدیک چندبرابر شده است، جوان‌ها چطور به خانه دار شدن امید داشته باشند. اگر این تورم حذف شود و اجناس با قیمت واقعی عرضه شوند، این مشکلاتی که امروز همه با آن درگیر هستیم دیگر وجود نخواهد داشت.

دست دلالان را کوتاه کنید

آخرین جوان هم نه موافق و نه مخالف است. خواسته‌های او حذف دلالان زمین و مسکن است. می‌گوید: وقتی قیمت مسکن و زمین را عده‌ای در اختیار دارند این طرح‌ها نمی‌تواند گره گشا باشد.
او از دولت می‌خواهد دست دلالان زمین و مسکن را که نقش کلیدی برای گرانی‌های بی پایه مسکن دارند کوتاه کند.

نگاهی کوتاه به طرح‌های ۴ دولت اخیر

دولت دهم و مسکن مهـر

یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های مسکن دولت‌های پس از انقلاب در دولت دهم و با طرح مسکن مهر رقم خورد. احمدی نژاد قصد داشت با ساخت ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار واحد مسکونی در کشور تحولی بزرگ در حوزه ساخت مسکن ایجاد کند. بااین حال بالارفتن دیوار‌های مسکن مهر چندان خوب پیش نرفت. برخی از کارشناسان دلیل آن را به تغییر رویکرد سیاست‌های احمدی نژاد در دولت یازدهم و حمایت نکردن عباس آخوندی، وزیر وقت مسکن، از طرح مسکن مهر ارتباط دادند. در نهایت طرحی که قرار بود دوساله انجام شود، به درازا کشید تا جایی که مسکن مهر و به سرانجام رساندنش در دولت بعدی ادامه یافت و هنوز هم به نقطه صددرصدی و پایان نهایی نرسیده است.

دولت یازدهم و مسکن اجتماعی

دولت یازدهم طرح مسکن اجتماعی را با عنوان حمایت از دهک‌های یک تا ۳ درآمدی جامعه مطرح کرد. بنیان اجرای این طرح بر ساخت سالانه ۱۰۰ هزار واحد مسکونی طی سال‌های ۱۴۰۰-۱۳۹۶ پایه ریزی شد. همچنین مقرر شد کمک‌هایی در قالب تسهیلات ساخت و خرید مسکن ملکی، پرداخت تسهیلات به سازندگان مسکن استیجاری، ساخت مسکن استیجاری، پرداخت کمک اجاره و وام قرض الحسنه ودیعه مسکن ارائه شود.

مسکن اجتماعی به توفیق چندانی دست نیافت و تنها خروجی آن واگذاری برخی واحد‌های مسکن مهر بدون متقاضی در شهر‌های کوچک، واحد‌های مسکن خیر ساز و چند پروژه محدود میان وزارت راه و شهرسازی، بنیاد مسکن، بنیاد مستضعفان، کمیته امداد، سازمان بهزیستی، سازمان تأمین اجتماعی، وزارت رفاه و دیگر دستگاه‌های خدمات رسان به اقشار مستضعف به نام مسکن اجتماعی بود.

دولت دوازدهم و مسکن ملی

مهرماه ۹۷ و پس از آنکه آخوندی از وزارت راه و شهرسازی استعفا داد، محمد اسلامی با کسب رأی اعتماد از مجلس و با شعار تولید مسکن، راهی وزارت راه و شهرسازی شد. او طرح اقدام ملی مسکن یا مسکن ملی را کلید زد که به علت طولانی شدن روند ثبت نام و تأیید افراد مشمول، تنها تعدادی از این واحد‌ها در شهر‌های کوچک با دستور رئیس جمهور سابق افتتاح شد. به گفته وزیر راه و شهرسازی ۵۳۰ هزار واحد ذیل طرح اقدام ملی مسکن در حال احداث است.

دولت سیزدهم و نهضت ملی مسکن

آیت ا... رئیسی قول‌ها و برنامه هایش برای مسکن را با محوریت ساخت چهار میلیون مسکن در دولت سیزدهم ارائه داد. چند هفته از حضور آیت ا... رئیسی در پاستور گذشته بود که تعدادی از کارشناسان و استادان حوزه و دانشگاه در نامه‌ای به رئیسی از تلاش وی برای توسعه مسکن خانوار‌ها و همچنین شعار مسکن زندگی (ساخت ۴ میلیون مسکن در دولت سیزدهم) قدردانی کردند.

هم زمان با شروع به کار دولت، قانون جهش تولید مسکن باهدف ساخت یک میلیون مسکن در سال، هفدهم مرداد امسال در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. از ابتدای دی ماه نیز خبری در حوزه مسکن برای مردان مجرد بالای ۲۵ سال در صدر اخبار قرار گرفت. آن طور که وزارت راه و شهرسازی اخیرا جزئیاتی از طرح نهضت ملی مسکن ارائه کرده است، شرط تحویل واحد‌های مسکونی به مجرد‌ها تأهل است.