سنگ‌نگاره‌های معدنِ پلمب‌شده دیزدر جهانی می‌شود

محمد کاملان | شهرآرانیوز؛ ۲۴ ساعت پس از انتشار گزارش شهرآرانیوز و دو روز پس از بازدید نماینده مردم مشهد در مجلس از معدن دیزدر و مشاهده حوادث تلخی که بر سنگ نگاره‌های این منطقه رفته بود، وعده حجت الاسلام نصرا... پژمان فر برای تعطیلی معدن دیزدر محقق شد تا میراث فرهنگی چهارهزارساله این منطقه بیشتر از این در معرض آسیب و تخریب قرار نگیرد.

از سال ۱۳۹۴ که اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی قصد کرد سنگ نگاره‌های دیزدر را مرمت کند، تا دیروز دعوا بر سر توقف فعالیت معدنی که در نزدیکی این سنگ نگاره‌های چهار هزار ساله مشغول کار بود ادامه داشت. تقریبا بیش از یک دهه است که منطقه تاریخی دیزدر و معدن‌هایی که در آن منطقه مشغول فعالیت هستند، محل مناقشه میراث فرهنگی استان و فعالان محیط زیست و میراثی با اداره صنعت و معدن و تجارت است که مجوز فعالیت این معادن را صادر کرده است.

بررسی‌های باستان شناسی نشان می‌دهد که عمر این منطقه تاریخی به بیش از ۴۰۰۰ سال پیش می‌رسد و در گستره بیست هکتاری این منطقه، حدود ۲۰۰۰ سنگ نگاره کشف شده است، اما پیدا شدن رگه‌هایی از منابع سنگ چینی تزئینی در این منطقه تاریخی در هشت کیلومتری مشهد باعث شد زور پیمانکاران معدن و سازمان صمت بر میراث فرهنگی بچربد و مجوز برداشت سنگ معدنی در این محدوده تاریخی ارزشمند صادر شود.

مناقشه‌ای که از ۲ سال قبل آغاز شده بود

فعالیت معدنی در دیزدر از حوالی سال ۱۳۸۰ آغاز شد و سازمان صنعت و معدن وقت برای بهره بردار مجوز دوازده ساله صادر کرد و این پروانه بهره برداری سال ۱۳۹۲ و درحالی که گفته می‌شد اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی مخالفتی با فعالیت این معدن نداشته است تا سال ۱۴۰۷ تمدید شد.

هم زمان با ثبت ملی سنگ نگاره‌های دیزدر در فهرست آثار ملی در سال ۱۳۹۶، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان درخواست کرد فعالیت‌های معدن فعال در این منطقه تاریخی متوقف شود و همان زمان معاون وقت میراث فرهنگی این اداره کل اعلام کرد که برای ادامه فعالیت این معدن هیچ استعلامی از میراث فرهنگی استان گرفته نشده است. البته مناقشه میان میراث و صمت برای توقف فعالیت معدن دیزدر از دو سال قبل آغاز شده، اما به هیچ نتیجه‌ای نرسیده بود.

فعالیت غیرقانونی یک معدن سنگ

مهرماه ۱۳۹۸ خبر تخریب بخشی از «سنگ نگاره‌های باستانی دیزدر» به دلیل ریختن گازوئیل بر روی آن‌ها را منتشر کردیم و فعالیت معدن سنگ دیزدر که متهم ردیف اول این حرکت غیرفرهنگی شناخته شد با حکم دادستانی متوقف شد، اما چندی بعد دوباره فعالیتش را از سرگرفت تا اینکه دو سال بعد و در ۲۶ مردادماه ۱۴۰۰ فرهاد قادرپناه، مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بینالود، اعلام کرد که این معدن فاقد مجوز‌های لازم بود و به صورت غیرمجاز و شبانه فعالیت داشت و طبق دستور دادستانی شهرستان بینالود به عوامل انتظامی، فعالیت و بهره برداری این معدن متوقف شد، ولی بازهم بنا به دلایلی که برای هیچ کس مشخص نشد این معدن دوباره فعالیت هایش را از سر گرفت؛ فعالیتی که احسان زهره وندی، سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی،

در گفتگو با شهرآرانیوز و در حاشیه بازدید حجت الاسلام پژمانفر از این معدن، آن را غیرقانونی دانسته و گفته بود: نص صریح قانون معادن که در پروانه بهره بردار این معدن نیز به آن اشاره شده است، پیمانکاران معادن را ملزم می‌کند در صورت روبه رو شدن با آثار تاریخی در جریان حفاری، پروژه را تعطیل کنند، اما در این مورد، با اینکه معدن در همسایگی سنگ نوشته‌های تاریخی قرار دارد و پیشرفت در حفاری و استخراج، این آثار ارزشمند را در معرض نابودی حتمی قرار داده، بهره بردار به قوانین و حتی مندرجات پروانه بی تفاوت است. مدیران سازمان صمت استان در حالی پروژه را به بهره بردار جدید واگذار کرده اند که از این ممنوعیت در کار آگاهی داشته اند.

پلمب شد

روز گذشته و پس از بازدید حجت الاسلام پژمان فر از معدن دیزدر، نماینده مردم مشهد در مجلس در پیامی از پلمب و توقف فعالیت این معدن خبر داد. در این پیام آمده است: «باتوجه به ارسال گزارش‌های مردمی و مطالبه فعالان محیط زیست و میراث فرهنگی مبنی بر جلوگیری از خطر نابودی سنگ نگاره‌های تاریخی «دیزدر» با قدمت چند هزار ساله، پنجشنبه گذشته از محل سنگ نگاره‌ها بازدید کردم. متأسفانه بیش از گزارش‌های مردمی به دلیل فعالیت شبانه روزی یک معدن سنگ در عرصه تاریخی سنگ نگاره ها، مشاهدات تأسف آورتر بود. با پیگیری‌های صورت گرفته، ظرف کمتر از ۴۸ ساعت معدن سنگ پلمب شد. ان شاءا... با هماهنگی وزیر میراث فرهنگی و گردشگری، منطقه تاریخی «دیزدر» در آینده به محلی برای معرفی تاریخ تبدیل خواهد شد.»

فعالیت معدن غیرقانونی است

سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی هم با تأیید توقف فعالیت معدن سنگ دیزدر به خبرنگار ما گفت: سازمان صمت خراسان رضوی برای تعیین تکلیف این معدن با تهران نامه نگاری کرده است و تا زمان دستور جدید، فعالیت این معدن متوقف است، ولی از نظر ما به عنوان میراث فرهنگی از آنجایی که این معدن در عرصه تاریخی قرار دارد، فعالیت معدن غیرمجاز است.

برنامه میراث برای «دیزدر» و «کمرمقبولا»

زهره وندی با تأکید بر اینکه میراث استان برای دیزدر و کمرمقبولا برنامه دارد ادامه داد: ما برای تبدیل دیزدر و کمرمقبولا به محلی برای عرضه تاریخ به مردم برنامه داریم، اما این برنامه‌ها زمانی اجرایی می‌شود که معادن جمع شوند. این معادن باعث آسیب زدن به بافت این مناطق تاریخی و تزلزل آن‌ها شده اند و به محض پایان فعالیت آن‌ها در دیزدر و کمرمقبولا و شترسنگ، کارمان را شروع خواهیم کرد. وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین برنامه‌های که برای سنگ نگاره‌های تاریخی این مناطق داریم اقدام برای ایجاد پرونده ثبت جهانی این سنگ نگاره‌های ارزشمند است.

معدن «دیزدر» مجوز ندارد

محمد توکلی، سرپرست معاونت معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی، هم در گفتگو با ایرنا از مجوز نداشتن معدن سنگ دیزدر خبر داد و گفت: به استناد نامه اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مبنی بر تخریب آثار تاریخی واقع در محدوده معدن و همچنین احتمال وارد آمدن آسیب‌های بیشتر به این آثار و نیز نامه دادستان عمومی و انقلاب شهرستان بینالود، در اواخر آبان ماه امسال برای توقف عملیات بهره برداری و استخراج از معدن مذکور اقدام شد و پس از ابلاغ نامه مبنی بر ممنوع بودن فعالیت معدن مزبور، در صورت متوقف نشدن عملیات بهره برداری و استخراج از معدن سنگ مزبور، طبق ماده ۱۹ قانون معادن با متخلفان برخورد قانونی می‌شود.