فرهنگ میزبانی رویکرد اصلی فرهنگ عمومی در مشهدالرضا(ع)

فرهنگ یعنی اتمسفری که همه ابعاد زندگی انسان مانند اقتصاد، سیاست، آداب و معاشرت و رفت‌وآمد را دربرمی‌گیرد، میزبان هم فردی است که اصالتا یا نیابتا از مهمان پذیرایی می‌کند. فرهنگ میزبانی یعنی جو غالبی که در یک خانواده، شهر یا در استانی از کشور برای استقبال و پذیرایی از مهمانان وجود دارد.

این فرهنگ میزبانی در شهری زیارتی نیابتا انجام می‌شود نه اصالتا؛ به این صورت که پذیرایی به نیابت از میزبان اصلی که در مشهد مقدس حضرت امام‌رضا(ع) است، صورت می‌گیرد. فردی که به نیابت از امام معصوم(ع) این میزبانی را انجام می‌دهد، باید تلاش کند خودش را به میزبان نزدیک کند. در مشهدالرضا(ع) فرهنگ میزبانی، فرهنگ رضوی است.

شهروندان مشهدی در واقع مجاوران و همسایه‌های امام‌رضا(ع) هستند و همه ما به نیابت از امام رئوف از مهمانان ایشان پذیرایی می‌کنیم.

به‌عنوان مثال، وقتی زائری برای خرید وارد مغازه می‌شود، صاحب‌مغازه او را مهمان امام‌رضا(ع) می‌داند نه صرفا مشتری، راننده تاکسی‌‌های عزیز، هتل‌داران، رستوران‌داران، دارندگان مجموعه‌های تفریحی و ورزشی و... نگاهشان به زائر، مهمان امام رئوف است، نه صرفا نگاه اقتصادی و مشتری‌محور.

فرهنگ میزبانی در شهری زیارتی با دیگر شهرها متفاوت است. در چنین شهری همه فعالیت‌های اداری و مردمی باید رنگ‌وبوی زیارت بگیرد. شاید در شهرهای شمال و سواحل کشور امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر بیشتر درباره عفاف و حجاب باشد، اما در مشهد مقدس به این صورت نیست؛ در مشهدالرضا(ع) شاید رعایت انصاف در معاملات اولویت اول باشد.

به‌عنوان مثال، زائری ایرانی یا غیرایرانی برای زیارت به شهر مشهد آمده است و در بازگشت، از مغازه‌های اطراف حرم سرویس نقره می‌خرد. وقتی این فرد به کشور یا شهرش برمی‌گردد، نباید این نقره سیاه شود. زائری که زرشک، زعفران و هر سوغاتی تهیه می‌کند، نباید از کیفیت آن‌ها ناراضی باشد.

اگر زائری پس از خرید متوجه بی‌کیفیت‌بودن کالا شود، به مشهد مقدس دو ضربه وارد کرده‌ایم؛ نخست اینکه این فرد دیگر به شهر ما نمی‌آید یا اگر هم بیاید، خرید نمی‌کند که این خودش ضربه اقتصادی است و دیگر اینکه تصویری از دین و تشیع در ذهن زائر به‌ویژه زائر غیرایرانی نقش می‌بندد که زیبا نیست و ما مسئول آن هستیم.

ممکن است هرکدام از ما از کشوری خارجی یا شهرهای مذهبی خرید کنیم و همین اتفاق برایمان رخ دهد و تصمیم بگیریم دیگر از آنجا خرید نکنیم، اما در شهر مذهبی وقتی اتفاق مشابهی پیش می‌آید، آن را به دین تعمیم می‌دهند که این همان ضربه دوم است.

بنابراین، فرهنگ میزبانی در مشهدالرضا(ع) اهمیتی ویژه دارد، چون ما همسایه‌های امام‌رضا(ع) هستیم و علاوه بر اقتصاد فردی، باید حواسمان به دینمان هم باشد، چون ما را با امام رئوف قیاس می‌کنند. اگر می‌خواهیم حس زائر از شهر زیارتی زیبا باشد، باید زیبا رفتار کنیم.

میزبانی در شهرهای گردشگری با شهرهای زیارتی تفاوت عمده‌ای دارد. وقتی به شهرهای شمالی کشورمان سفر می‌کنیم، مقصد اصلی همه گردشگران جنگل و دریاست. بنابراین، همه هشدارهایی که به مسافر داده می‌شود، درباره حفاظت از محیط زیست در جنگل و دریاست.

همه اصناف و مغازه‌ها با شیبی به‌سمت دریا لوازمی را به مسافر عرضه می‌کنند که ملزومات دریاست، درحالی‌که در مغازه‌های اصفهان و شیراز به این صورت نیست. در شهر زیارتی هم باید به همین صورت باشد؛ یعنی هرچه به هسته مرکزی شهر و حرم‌مطهر نزدیک می‌شویم، رنگ‌وبوی امام‌رضایی باید پررنگ‌تر شود و زائر به این طریق برای تشرف به حرم‌مطهررضوی آماده‌تر شود.

هرچه به حرم منور نزدیک‌تر می‌شویم، انتظار داریم معماری این منطقه متناسب با فضای زیارتی باشد؛ اما متأسفانه متناسب نیست. تجارت در اطراف بارگاه امام‌رضا(ع) با معنویت حرم‌مطهر سازگار نیست.

این موضوع‌ها باید تغییر کند، زیرا از دیرباز مطالبه زائران بوده است. اگر ما بتوانیم به کمک مردم این تغییر فرهنگی را در مشهدالرضا(ع) ایجاد کنیم، گامی به‌سمت شهر امام‌رضا(ع) برداشته‌ایم.