مهمان‌نوازی و توسعه گردشگری

سویه‌های اجتماعی میزبانی از زائران و گردشگران خارجی در مشهد

حضور زائران و گردشگران اثرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی چشمگیری بر جامعه میزبان دارد، به‌شکلی که اگر این گروه از بین افراد خارج از کشور باشند، این اثرات ممکن است بیشتر به چشم بیاید. از سوی دیگر، حضور و مشارکت آن‌ها در هر شهر و محدوده‌ای نیازمند ظرفیت‌سازی، آستانه تحمل و فرهنگ پذیرش گردشگران و زائران است.

مسافران در مراجعه به شهر‌هایی مانند مشهد و قرارگیری در معرض فرهنگ جامعه میزبان واکنش‌ها و رفتار‌های خاصی از خودشان نشان می‌دهند. در راستای ارتقای رضایت گردشگران و زائران، ماندگاری بیشتر آن‌ها، مشارکت اقتصادی و کیفیت بهینه سفرشان، ضروری است به مسئله جامعه‌شناسی میزبانی توجه جدی شود. این موضوع را از ابعاد مختلف می‌توان بررسی کرد و می‌تواند به توسعه گردشگری و کیفیت‌بخشی به امر زیارت منجر شود.

توانمندی جامعه میزبان در راستای برخورد و تعامل مثبت با گردشگران و زائران اولین نکته‌ای است که در این مهم باید به آن توجه کرد. نهاد‌های مختلف محلی در راستای آموزش و توانمندی جامعه میزبان به‌ویژه گروه‌های شغلی، می‌تواند آستانه تحمل این گروه را افزایش دهد و انگیزه سفر دوباره و وفاداری سفر گردشگران و زائران را بهبود ببخشد.

برای مثال توانمندی جامعه میزبان در فهم زبانی به‌ویژه عربی و انگلیسی می‌تواند زمینه مثبت تعامل اجتماعی و راهنمایی بهتر گردشگران و زائران را سبب شود. توانمندنشدن جامعه میزبان باعث انحراف در تعاملات و گرایش گردشگران به مراکز غیررسمی و نامعتبر خدماتی و اقتصادی می‌شود.

فرهنگ پذیرش بیگانگان از محور‌های توسعه گردشگری خارجی و البته زیارت در بین اقشار و گروه‌های غیرایرانی است. جامعه میزبان همه تلاشش را می‌کند تا هویتش را حفظ و آن را از آسیب‌دیدن دور کند. گروهی دیگر نیز بر این باورند که جامعه میزبان با نمایش فرهنگ و هویتش درصدد ایجاد تمایز و شناساندن بهتر آن به بیگانگان است.

جامعه گردشگران و زائران بیشتر تلاش می‌کنند در رفتار‌ها و هنجارهایشان مانند جامعه میزبان رفتار کنند، ولی قدم اول در زائرپذیری و پذیرش گردشگران خارجی را باید مردمان جامعه میزبان بردارند و زمینه را برای پذیرش این گروه در شهر مشهد فراهم کنند.

هویت‌بخشی و برجسته‌سازی مناسک و آیین‌ها، معرفی چیستی برگزاری برنامه‌ها و همچنین کشف زمینه‌های مشترک فرهنگی و البته برگزاری برنامه‌های جامعه گردشگران و زائران در شهر می‌تواند فرهنگ پذیرش بیگانگان را ارتقا دهد و آنان را به مهمانان و همراهان تبدیل کند؛ در صورتی که ملاحظه می‌شود این افراد تا پایان سفر همچنان بیگانه هستند. طبیعتا حضور زائران و گردشگران خارجی بر رفتارها، هنجارها، ارزش‌ها و باور‌های جامعه میزبان اثرگذار خواهد بود.

در این مسیر آنچه اولویت دارد، اکتشاف و همسویی با فرهنگی است که تعالی‌بخش انسان است و جامعه میزبان باید آماده تحولات مثبت در زندگی و کسب‌وکار خودش باشد. با حضور گردشگران و زائران خارجی، جامعه میزبان یاد می‌گیرد و زندگی‌اش را تغییر می‌دهد. اگر زمینه پذیرش این موضوع در جامعه نباشد و از سوی دیگر توانمندی آن‌ها نیز ضعیف باشد، آسیب‌زا خواهد بود.

دسترسی به خدمات و نیل به عدالت اجتماعی در خدمت‌رسانی به گردشگران خارجی نیز از محور‌های مهم در جامعه میزبان است. این جامعه رقیبی برای گردشگران و زائران خارجی نیست و آداب مهمانی اقتضا می‌کند در نیل به خدمات بهینه و زیرساختی راهنمای آن‌ها باشند و از سوی دیگر به مشکلات آن‌ها رسیدگی و رضایت اجتماعی از شهر را فراهم کنند.

گردشگران و زائران نباید احساس بی‌عدالتی در حق خود ازجمله در قیمت‌ها، استفاده از خدمات و رفتار‌ها و تعاملات کنند. حتی برعکس، سنگینی وزنه خدمات اجتماعی به‌نفع گردشگران می‌تواند آثار اجتماعی بیشتری داشته باشد.

تأمین امنیت گردشگران و زائران خارجی از دیگر محور‌های جامعه میزبان است، به‌طوری‌که اگر حس امنیت از بین برود، بازگشت دوباره آن‌ها و حتی ماندگاری آن‌ها نیز از بین می‌رود. به‌طبع، حضور در فضایی ناآشنا برای افراد نگران‌کننده، استرس‌زا و همراه با ناامنی است و اگر جامعه میزبان نیز به آن دامن بزند، باعث تشدید مشکلات زائران و گردشگران می‌شود و حس رضایت درونی را می‌کاهد.

در این مسیر، جامعه میزبان می‌تواند با راهنمایی و مشاوره، اختصاص پلیس زائر، همراهی و هم‌زبانی با گردشگران خارجی و پیگیری امور مربوط به وسایل و اقلام همراه این افراد، فرهنگ میزبانی را ارتقا دهد و باعث اعتماد آن‌ها به نهاد‌های رسمی و گروه‌های غیررسمی شود.