گذر رسمی از «آسمان» فرهنگ

رضا زوزنی| شهریور ماه امسال نخستین گذر فرهنگ و هنر مشهد با ۷۰ غرفه برای ۷۰ هنرمند در طبقه مثبت ۲ برج آسمان ۲ واقع در خیابان ۱۷ شهریور آغاز به‌کار کرد و هنرمندان مشهدی در رشته‌های گوناگون هنری از قبیل نقاشیریال طراحی، عکاسی، تصویرسازی، تذهیب، سفالگری، مجسمه‌سازی، سازگری و ... در این گذر ۳ هزارو ۲۰۰ متری کسب‌وکار خود را آغاز کردند. اما پنجشنبه شب نخستین گذر فرهنگ و هنر مشهد به‌طور رسمی و با حضور سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افتتاح شد. در این مراسم، هنرمندان و خانواده‌های آن‌ها در کنار محمدرضا کلائی، شهردار مشهد مقدس، و جعفر مروارید، مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، حضور داشتند. بنا به گفته وزیر ارشاد، مجتمع تجاری آسمان ۲ برای ۲ سال، ۶۹ واحد تجاری و یک واحد برای نگارخانه در میدان هفده‌شهریور در اختیار گذر فرهنگ و هنر گذاشته است. راه‌اندازی گذر‌های فرهنگ و هنر یکی از طرح‌های حمایتی سید عباس صالحی است که از ابتدای تکیه زدن بر صندلی وزارت ارشاد آن را دنبال کرده است. در این طرح که تا‌کنون چندین شهر را شامل شده قرار است از کسب و‌کار‌های خرد در حوزه فرهنگ و هنر حمایت، و به تقویت اقتصادی آن‌ها کمک شود. تاکنون کاشان، یزد، اردبیل، شیراز و ... این گذر را در شهر‌های خود احداث کرده‌اند. اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد هم پیش از این با مشارکت بخش خصوصی و یاری شهرداری به بازگشایی این بازار در یکی از پر‌رفت‌و‌آمدترین مناطق مشهد اقدام کرده است.

گذر، حلقه مفقوده هنر و خانوار
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم که به شهر خودش آمده بود در این مراسم گفت که فرهنگ و هنر در حیات معنوی جامعه سهمی ماهوی و در اقتصاد نیز وجود دارد. سید عباس صالحی سهم فرهنگ و هنر در اقتصاد خلاق جهان را رو به افزایش توصیف کرد: آمار‌ها نشان می‌دهد بیش از ۲۲۵۰ میلیارد دلار فضای بازار فرهنگ و هنر در جهان است. بیش از ۵۰ درصد از این مبلغ سهم تلویزیون، هنر‌های تجسمی و مجلات است. آمار نشان می‌دهد جریان اقتصاد فرهنگ و هنر در جهان رو به رشد و شتابنده است و هر کشوری تلاش می‌کند سهم بیشتری را از این بازار میلیاردی به خود اختصاص دهد.
آمار‌هایی که صالحی از بازار جهانی فرهنگ و هنر ارائه می‌کرد نشان می‌دهد، فرهنگ و هنر با وجود وجهه معنوی خود توانسته است بیش از ۳۰ میلیون شغل را در جهان به صورت بالفعل درآورد: در حوزه اشتغال‌زایی، حوزه هنر‌های تجسمی با بیش از ۷ میلیون شغل، بیشترین سهم را دارد. این فضای کارآفرینی در کشور ما هم وجود دارد و باید از آن بهره برد. او در ادامه به تشریح زمینه‌های درآمدی و اشتغال‌زایی فرهنگ و هنر در کشور پرداخت و با اتکا از رشد پنجاه‌ودو‌برابری جذب نسل جوان در رشته‌های فرهنگی‌هنری در دانشگاه سخن گفت: مجموع دانشجویان هنر در سال ۶۷ حدود ۵۰۰۰ نفر بود، اما این تعداد در سال ۹۷ به حدود ۲۹۹ هزار نفر رسیده است. این افزایش فقط در دانشگاه‌ها رخ داده است و در آمار، به سهم آموزشگاه‌های آزاد هنری اشاره‌ای نکردیم. به گفته صالحی، حلقه مفقوده اقتصاد فرهنگی‌هنری در کشور مصرف پایین خانوار‌های ایرانی است. این مقدار حدود ۲ درصد از سبد خانوار را تشکیل می‌دهد: میانگین مصرف فرهنگ و هنر در اتحادیه اروپا ۵/۸ درصد سبد خانوار است. بنا بر گزارش مرکز آمار در سال ۹۶ که تفریح و فرهنگ و هنر را در یک بخش قرار داده بود، کمتر از ۲ درصد سبد مصرفی خانوار است. با اینکه وزیر ارشاد باور داشت بیش از نیمی از این ۲ درصد به تفریح تعلق دارد گفت: در خوش‌بینانه‌ترین حالت، یک درصد مصرف خانوار فرهنگی و هنری است. این مقدار با سابقه فرهنگی‌هنری کشورمان تناسب ندارد. ضعیف و ناپیوسته بودن دسترسی به محصولات فرهنگی و هنری در ایران یکی از مهم‌ترین عوامل پایین بودن مصرف فرهنگی و هنری در کشور است که وزیر ارشاد در مراسم افتتاحیه گذر فرهنگ و هنر به آن اشاره کرد: راه برون‌رفت از این معضل ایجاد فرصت برای دیده شدن محصولات و کالا‌های فرهنگی است. ما برای احداث این گذر‌ها و ایجاد فرصت برای دیده شدن به مشارکت بخش خصوصی نیازمندیم.
در پایان، وزیر فرهنگ و ارشاد گفت که فرهنگ و هنر قوی از دل اقتصاد قوی برمی‌خیزد و اگر اقتصاد آن ضعیف شود، فرهنگ و هنر ضعیف‌تری خواهیم داشت. سید عباس صالحی در پاسخ به سؤال خبرنگار شهرآرا مبنی بر رفع نگرانی هنرمندان برای موقتی بودن گذر در مجتمع تجاری آسمان گفت: بنا به آنچه به من گفتند، این گذر ۲ سال در اختیار اصحاب فرهنگ و هنر قرار خواهد داشت هرچند ما به دنبال محل‌های دائمی‌تری هستیم و امیدواریم این تفاهم طولانی‌تر شود.

به دنبال ایجاد گذر‌های بیشتری در مشهد هستیم
جعفر مروارید، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان‌رضوی، در این مراسم گفت: این گذر مجموعه‌ای از کسب‌وکار‌های فرهنگی و هنری را گرد هم می‌آورد و در کنار خلاقیت فرهنگی و رویداد‌های هنری، بستری برای توسعه گفتگو و معرفی میراث فرهنگی هنری گذشته برای جوانان فراهم می‌آورد: «بنا داشتیم چه مجاوران چه زائران ایرانی و خارجی این فرصت را پیدا کنند که در کنار خرید کالای تجاری، به خرید کالا‌های فرهنگی و هنری نیز روی آورند. با جانمایی این گذر در هفده‌شهریور، تلاش کردیم زائران و مجاوران همان‌طور که از فضا‌های شهری بهره‌مند می‌شوند، فضای فرهنگی و هنری را تافته‌ای جدا بافته از سبد خانوار نبینند. ما گذر فرهنگ و هنر را جدا از زیست شهری و جدا از بازار در نظر نگرفته‌ایم. بنا به آنچه مروارید در این مراسم گفت، رفع نیاز‌های مادی شهروندان به رفع نیاز‌های فرهنگی، هنری و مادی آن‌ها منتهی می‌شود و این نیاز‌ها یک کل به‌هم‌پیوسته و یکپارچه است: امیدواریم راه‌اندازی این گذر انگیزه‌ای برای راه‌اندازی گذر‌های «گلستان» و «دانشگاه» در مشهد باشد. فرهنگ و هنر به پشتوانه اقتصاد پویا می‌تواند به حیات خود ادامه دهد و این گذر‌ها با ایجاد رقابت و خلاقیت به حیات گذر فرهنگ و هنر تداوم می‌بخشند.
او همچنین ابراز امیدواری کرد گذر بعدی فرهنگ و هنر با کمک و مساعدت شهرداری مشهد در گذر «گلستان» ایجاد شود.

جان دادن به گذر، وظیفه همه
محمدرضا کلائی، شهردار مشهد، نیز در این مراسم گفت: ما در زندگی روزمره‌مان به لطافت هنر نیازمندیم. تجربه به ما نشان داده است هنر با ویژگی‌های منحصربه‌خود می‌تواند به شهروندان در معمولی‌ترین رفتار‌های زندگی روزمره‌شان کمک کند. او همچنین برای توفیق گذر فرهنگ و هنر ابراز امیدواری کرد نظام بهره‌برداری‌ای که ایجاد شده است به کیفیت راه‌اندازی کمک کند: هم بنده هم همکارانم و همه اصحاب فرهنگ و هنر وظیفه دارند به این گذر جان بدهند و کاری کنند که توفیق آن باعث شود گذر‌های متعدد فرهنگ و هنر در شأن مشهد مقدس راه‌اندازی شود. این تجربه بسیار حساس است و امیدوارم همه در کنار هم آن را با موفقیت سپری کنیم. کلائی انتخاب مکان را به علت حضور زائران امام هشتم (ع) مهم ارزیابی و ابراز امیدواری کرد چنانچه نظام بهره‌برداری آن درست طراحی شده باشد، به پررونق‌ترین گذر فرهنگ و هنر کشور تبدیل شود.

حاشیه پررنگ گذر
مراسم افتتاحیه در تونلی زیرسطحی که ۲ مجتمع تجاری آسمان ۱ و ۲ را به هم متصل می‌کند برگزار شد.
گروه موسیقی «بی‌دل» با حضور علی پورعطایی، پسر استاد غلامعلی پورعطایی، ۲ قطعه «سلطان خراسان» و «نوایی» را برای حاضران اجرا کرد.
در این مراسم از بزرگ‌ترین قرآن چرمی جهان رونمایی شد.
سید عباس صالحی، محمدرضا کلائی، جعفر مروارید و همراهانشان بعد از قیچی کردن روبان افتتاح تقریبا از همه غرفه‌های دایر در بازار فرهنگ و هنر بازدید و با هنرمندان متصدی گفتگو کردند.
وزیر فرهنگ و ارشاد هم دست خالی از بازار فرهنگی و هنری مشهد نرفت و هنرمندان مختلف با هدایایی او را به حمایت بیشتر از فرهنگ و هنر تشویق کردند.
شهردار مشهد هم از لطف هنرمندان شهرش بی‌نصیب نماند و او را که از دیدن آثار هنری شگفت‌زده شده بود، با هدایایی بدرقه کردند.