شب قدر؛ کلاس تربیت اجتماعی

به گزارش شهرآرانیوز؛ در باب فضیلت شب قدر بسیار گفته شده است و بسیار شنیده ایم، اما شاید کم پیش آمده باشد که به وجوه تربیتی و اجتماعی اعمال این شب توجه کنیم. نزول جامع‏ ترین، کامل‏‌ترین و ماندگارترین کتاب الهی در شب قدر صورت گرفته، پس بی شک آثار تربیتی و اجتماعی فراوانی در آن نهفته است. امشب نخستین شب از شب‌های قدر است و ازاین جهت بهانه‌ای شد تا از برخی صاحب نظران از آثار اجتماعی و تربیتی آن بپرسیم. ضمن اینکه ۱۲ توصیه تربیتی و اجتماعی رهبر معظم انقلاب درباره این شب را نیز به صورت خلاصه گرد آورده ایم.

۱۲ توصیه رهبر معظم انقلاب برای استفاده بهتر از لیالی قدر

با آمادگی معنوی وارد شب قدر شوید

۱۳۷۶/۰۹/۰۵
در ماه رمضان هم دل هایتان را با ذکر الهی نورانی‌تر کنید، تا برای ورود در ساحت مقدس لیله القدر آماده شوید. امروز متأسفانه بیماری‌های مادی و اجتماعی دامان بسیاری از ملت‌های جهان، از جمله ملت‌های مسلمان را گرفته است. سلامتی از همه این ها، در شب قدر ممکن و میسر است، به شرطی که با آمادگی وارد شب قدر شوید.

ساعات لیله القدر را مغتنم بشمارید

۱۳۸۲/۰۸/۲۳
قدر لیله القدر را باید دانست، ساعات آن را باید مغتنم شمرد و کاری کرد که ان شاءا... قلم تقدیر الهی در شب‌های قدر برای کشور عزیز و آحاد ملت ما تقدیری آن چنان که شایسته مردم مؤمن و عزیز ماست، رقم بزند.

از رذایل مادی خود را دور کنید

۱۳۸۳/۰۸/۱۵
بکوشیم از این شب‌ها برای عروج معنوی خود استفاده کنیم. از مزبله مادی که بسیاری از انسان‌ها در سراسر دنیا اسیر و دچار آن هستند، هرچه می‌توانیم خود را دور کنیم. دلبستگی ها، بدخلقی‌ها - خلقیات غیرانسانی، ضدانسانی - روحیات تجاوزگرانه، افزون خواهانه و فساد و فحشا و ظلم، مزبله‌های روح انسانی است.

بهترین اعمال در این شب دعاست

۱۳۸۴/۰۷/۲۹
در ساعت‌های کیمیایی لیله القدر، بنده مؤمن باید حداکثر استفاده را بکند. بهترین اعمال در این شب، دعاست... احیاء هم برای دعا و توسل و ذکر است. دعا یکی از مهم‌ترین کار‌های یک بنده مؤمن و یک انسان طالب صلاح و نجات و نجاح است. دعا در تطهیر روح چنین نقشی دارد.

به معانی دعا‌ها توجه کنید

۱۳۸۷/۰۶/۲۹
ادعیه رسیده از معصومین (ع) همه پرمغز، پرمضمون از لحاظ سوزوگداز عاشقانه و عارفانه است و غالبا در حد عالی. خواهش می‌کنم جوانان عزیز ما سعی کنند معانی این کلمات و این فقرات را در این دعا‌ها موردتوجه قرار بدهند. الفاظ دعا، الفاظ فصیح و زیبایی است؛ لیکن معانی، معانی بلندی است.

با خدا حرف بزنید

۱۳۸۷/۰۶/۲۹
در این شب‌ها باخدا باید حرف زد، از خدا باید خواست. اگر کسی معانی این دعا‌ها را نمی‌داند، با زبان خودتان دعا کنید؛ خودتان باخدا حرف بزنید. بین ما و خدا حجابی وجود ندارد. خدای متعال به ما نزدیک است؛ حرف ما را می‌شنود. این انس دل‌های مرده را زنده می‌کند.

از خدای متعال عذرخواهی کنید

۱۳۷۶/۱۰/۲۶
شب قدر فرصتی برای مغفرت و عذرخواهی است. از خدای متعال عذرخواهی کنید. حال که خدای متعال به من و شما میدان داده است که به سوی او برگردیم، طلب مغفرت کنیم و از او معذرت بخواهیم، این کار را بکنیم. خدای نکرده در قیامت، به ما اجازه عذرخواهی نخواهند داد.

دل هایتان را با مقام والای امیرمؤمنان (ع) آشنا کنید

۱۳۸۷/۰۶/۲۹
شب قدر بهانه و مناسبتی است برای اینکه دل هایمان را با مقام والای امیرمؤمنان (ع) و سرور متقیان عالم قدری آشنا کنیم و درس بگیریم. هر چه که در فضائل ماه رمضان و وظایف بندگان صالح در این ماه بتوان گفت، امیرالمؤمنین (ع) نمونه کامل آن و برجسته‌ترین الگو برای آن خصوصیت است.

برای مسائل کشور و مسلمین دعا کنید

۱۳۷۶/۱۰/۲۶
شب‌های قدر را حقیقتا قدر بدانید. شبی است که خدای متعال آن را به عنوان سلام دانسته است. سلام هم به معنی درود و تحیت الهی بر انسان هاست، هم به معنای سلامتی، صلح و آرامش، صفا میان مردم، برای دل‌ها و جان‌ها و جسم‌ها و اجتماعات است. برای مسائل کشور، مسائل خودتان، مسائل مسلمین و مسائل کشور‌های اسلامی دعا کنید.

حاجات خود و مؤمنان را از خدا بخواهید

۱۳۷۳/۱۱/۲۸
نگاه کنید به حاجات خودتان، حاجات مسلمانان، حاجات کشورتان، حاجات برادران مؤمنتان؛ به نیاز‌های فراوانِ انسان‌هایی که حول وحوش شما، زیر سقف شما و در کشور شما هستند، در دنیای اسلام هستند، روی کره خاک هستند. همه این حاجات را در این شب‌های قدر، یکی یکی از خدای متعال بخواهید.

به، ولی عصر، ارواحنافداه، توجه کنید

۱۳۷۱/۰۱/۰۷
دعا، تضرع، توبه و انابه و توجه به پروردگار، جزو وظایف همه ماست. از خدای متعال مغفرت بخواهید؛ از خدای متعال انابه و حال و توجه بخواهید. به، ولی عصر، ارواحنافداه، توجه کنید؛ به در خانه خدا -مسجد- بروید و به برکت امام زمان (عج) از خدای متعال خواسته هایتان را بگیرید.

در آیات خلقت و سرنوشت انسان تأمل کنید

۱۳۷۵/۱۱/۱۲
«خیر من ألف شهر». هزار ماه زندگی انسان چقدر می‌تواند برکات به وجود آورد و جلب رحمت و خیر کند! این یک شب، بهتر از هزار ماه است. آن را به دعا و توجه و تفکر و تأمل در آیات خلقت و تأمل در سرنوشت انسان و آنچه که خدای متعال از انسان خواسته است و بی اعتباری این زندگی مادی بگذرانید.

قدر؛ تمرین جامعه پذیری

غلامرضا حسنی درمیان
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی

جامعه پذیری فرایندی است که فرد از طریق آن برای زندگی اجتماعی آماده می‌شود و ارزش‌ها و هنجار‌های جامعه خود را فرا می‌گیرد و متعاقب آن هم نوایی جامعه شکل می‌گیرد. البته همه افراد به یک اندازه جامعه پذیر نمی‌شوند و ارزش‌های و هنجار‌ها را درونی نمی‌کنند؛ ازاین رو از طریق نظام کنترل اجتماعی و سیستم‌های پاداش و تنبیه روند جامعه پذیری کامل می‌شود. براین اساس کنترل اجتماعی مکمل اصل جامعه پذیری است.

جامعه‌ای که بتواند به خوبی فرایند‌های جامعه پذیری را طی کند به کنترل اجتماعی کمتری نیاز دارد. در این مسیر مراسم و مناسک دینی از جمله مراسم شب‌های قدر یکی از گذار‌های مهم جامعه پذیری دینی است که از طریق تجمعی خودجوش و بااهداف انسانی، میلیون‌ها انسان خداجو را دورهم جمع می‌کند. از آنجا که روح جمعی این تجمع عظیم با الگوگیری از اسطوره آزادی خواهی، عدالت و خداباوری حضرت علی ابن ابیطالب (ع)، درجهت تزکیه نفس است، می‌تواند سد محکمی باشد در مقابل رویکرد‌های مادی گرایی، فردگرایی و سکولاریسم جهان امروز.

ازطرف دیگر مناسک دینی شب‌های قدر روح انسان‌ها را در تجمعی همدلانه، پیوندی عمیق می‌بخشد و سرمایه اجتماعی مثبتی را در جهت سلامت اجتماعی بازتولید می‌کند.
«یارب، یارب» گفتن کودکان، نوجوانان، میان سالان و سالمندان از قشر‌های اجتماعی مختلف و دعا برای یکدیگر و سایر مناسک شب‌های قدر این گردهمایی عظیم انسانی را آماده خدمت به هم نوع و پالایش روح و روان می‌کند و درس‌های زیادی نیز برای همه انسان‌های آزاده فراهم می‌آورد. از این جهت آرزومند درک واقعی شب‌های قدر از سوی همه هستم.

قدر؛ تمرین اعتماد اجتماعی

حامد بخشی
عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی

مناسک دینی جمعی از منظر جامعه شناسی کارکرد ایجاد انسجام اجتماعی دارند. قطعا رفتار‌هایی مثل دعا کردن سوای کارکرد‌های فردی و روان شناختی خاص خود، جنبه اجتماعی نیز دارند. در مقابل مناسک جمعی دینی از لحاظ اجتماعی کارکرد‌هایی دارند که مناسک فردی به آن شدت از آن‌ها برخوردار نیستند.

معمولا همه ادیان تشویق و سعی می‌کنند که نهاد‌های جمعی و مناسک جمعی ایجاد کنند، مثل نماز جماعت که با ثواب چندین برابر در دین اسلام مطرح است یا حج مسلمانان که یکی از مناسک جمعی است. مناسک جمعی با قرار دادن انسان‌ها در کنار یکدیگر و انجام یک عمل مشترک و واحد، آن‌ها را به هم نزدیک می‌کنند و انسجام اجتماعی را بالا می‌برند. به عبارت دیگر زمانی که شما با دیگران رفتار واحد و همسو دارید، با آن‌ها گرایش‌های انجمنی پیدا می‌کنید که خود تمایل به به هم پیوستن و با هم بودن را به دنبال دارد. همین مسئله انسجام اجتماعی را -که ناشی از همدلی و همبستگی افراد است- بالا می‌برد.
اعمال شب‌های قدر هم همین کارکرد را می‌تواند داشته باشد، مخصوصا دعا‌های آن که به صورت جمعی برگزار و ادا می‌شود. در این دعا‌های جمعی باعث می‌شوند آدم‌ها اشتراکات بیشتری پیدا کنند و در نتیجه احساس همبستگی کنند و در نهایت انسجام و سرمایه اجتماعی یک جامعه بالا برود.

یکی از نتایج و اثرات بالا رفتن سرمایه‌های اجتماعی، بالا بردن کیفیت زندگی آدم هاست. به خاطر ارزش افزوده‌ای که از همکاری و مشارکت و اعتماد به یکدیگر به دست می‌آید، ما انسان‌ها با همدیگر همسو می‌شویم و این رفتار همسو نیز اعتماد اجتماعی انسان‌ها به یکدیگر را بالا می‌برد. نتیجه همه این‌ها بالارفتن کیفیت زندگی، احساس امنیت اجتماعی و سایر ثمرات اجتماعی است که از یک جامعه منسجم انتظار می‌رود.

بخشش؛ درس بزرگ قدر

حجت الاسلام نوید نظری
کارشناس مذهبی

راز کار چیست که در همه شب‌های قدر خدا را به هزار اسم از اسمای حسنی می‌خوانیم و هر هزار بار هم یک چیز می‌خواهیم: «اجرنا من النار یا مجیر» در دعا‌های دیگر هم همین را می‌گوییم. حتی امام حسین (ع) در باب همین خواهش در دعای عرفه گفته است: «خدایا از تو یک چیز می‌خواهم که اگر بدهی هر چیز دیگر را که ندهی ضرر نکرده ام و اگر آن را ندهی، از هر چه داده‌ای به من فایده‌ای نمی‌رسد.» اهمیت بخشیده شدن در چیست که همه آن را می‌خواهند؟

باید بدانیم که همه با آتش جهنم سروکار دارند، اما خداوند افراد باتقوا و بخشیده شده را از آن نجات می‌دهد. معتقدم بخشش مهم‌ترین چیزی است که باید در اعمال شب‌های قدر به آن توجه کنیم. باید همدیگر را عفو کنیم تا بخشیده شویم. خداوند می‌گوید تا بنده مرا نبخشی، من تو را نمی‌بخشم. مهم‌ترین اثر تربیتی این شب‌ها همین است که بگوییم: «خداوندا! من بندگانت را بخشیدم، تو هم مرا ببخش.» نمی‌شود در دل ما کینه مؤمنین خانه داشته باشد و انتظار بخشیده شدن را هم داشته باشیم. چطور انتظار داریم دلی که کینه دارد به بهشت راه پیدا کند.