یارانه گندم؛ به اسم مردم، به کام دیگران

جزایری | شهرآرانیوز؛ اعلام قیمت‌های جدید ماکارونی و نان‌های فانتزی در چند روز اخیر در رسانه‌ها و فضای مجازی، بازخورد‌های زیادی را به دنبال داشته است. طبق اعلام سازمان حمایت مصرف کننده و تولیدکننده، حداکثر قیمت مصرف کننده انواع ماکارونی رشته‌ای ساده با لحاظ مالیات بر ارزش افزوده برای ماکارونی ۵۰۰گرمی ۱۷هزار تومان، ۷۰۰گرمی ۲۴هزار تومان و برای ماکارونی هزارگرمی ۳۴هزار تومان تعیین شده است.

همچنین قیمت نان باگت معمولی به ۱۰ هزار تومان، نان همبرگری ۷ هزارو ۵۰۰ تومان و نان شیرمال به ۱۸ هزار تومان افزایش یافته است. باتوجه به اینکه ماکارونی جزو غذا‌های ارزان قیمت محسوب می‌شود، این افزایش نرخ سبب نگرانی‌هایی شده است که مبادا بر خانوار‌های کم درآمد فشار وارد بیاید.

سوءاستفاده از یارانه آرد

برخی کارشناسان معتقدند که باتوجه به افزایش قیمت برنج و گوشت، گرانی ماکارونی و نان‌های فانتزی می‌تواند فشار مضاعفی به خانواده‌های کم درآمد وارد کند. ازطرفی مسئولان دولتی نیز با اشاره به آمار قاچاق آرد و البته صادرات رسمی ماکارونی معتقدند که در عمل این مسئله سبب شده است یارانه درنظرگرفته شده به گروه‌های هدف نرسد؛ به عنوان مثال وزیر جهادکشاورزی گفته است: گزارش‌ها نشان می‌دهد که حجم بی رویه‌ای قاچاق انجام می‌شود که جلوگیری فیزیکی از آن امکان ندارد؛ برای مثال وقتی یک کیسه آرد ۵۰کیلویی را ۳۸هزار تومان می‌فروشیم، آن طرف مرز‌ها قیمت به ۵۰۰ تا ۶۰۰هزار تومان هم می‌رسد.

سیدجواد ساداتی نژاد تاکید کرده است: یارانه‌ای به منظور جبران افزایش قیمت آرد به مردم خواهیم داد که بیش از هزینه‌ای است که به آن‌ها تحمیل شده است. براساس آمار‌های اعلام شده، ایران سالانه حدود ۳ میلیون دلار ماکارونی به کشور‌های مختلف صادر می‌کند؛ ماکارونی‌هایی که با گندم ۴۲۰۰ تومانی وارداتی تولید، اما با قیمت ارز آزاد صادر می‌شود.

شهرآرا ۲۲ دی سال گذشته در گزارشی با تیتر «صادرات ممنوعه آرد درقالب ماکارونی» این مسئله را بررسی کرده بود. براساس گزارش شهرآرا، دولت به جز خرید گندم از کشاورز، برای تامین نیاز کشور، آن را با ارز ۴هزارو۲۰۰تومانی وارد می‌کرد، بعد به آن یارانه دولتی می‌داد و با قیمت ۲هزارو۷۰۰تومان برای تولید آرد صنف و صنعت دراختیار کارخانه‌های آرد قرار می‌داد. سرانجام همین آرد به محصولی مثل «ماکارونی» که به گفته تولیدکننده‌های آن بیش از ۹۰درصدش آرد است، تبدیل و بدون عوارض، صادر می‌شد.

به غیر از این مسئله باید به قاچاق آرد هم اشاره کرد. آمار‌ها نشان می‌دهد سالانه یک میلیون و۸۰۰هزار تا ۲میلیون تن گندم در حوزه صنف و صنعت استفاده می‌شود که ۸۰۰هزار تن از این میزان در صنایع ماکارونی و یک میلیون و۲۰۰هزار تن در سایر صنایع همچون شیرینی و شکلات و بیسکویت مصرف می‌شود. سال گذشته هرکیلو آرد با نرخ ۲هزارو۷۰۰تومان دراختیار صنف و صنعت قرار می‌گرفت که به دلیل اختلاف معنادار با آن سوی مرز‌ها قاچاق می‌شد. به عنوان نمونه همین چند روز پیش، سیدعلی اکبر نصری، رئیس اداره نظارت وبازرسی جهادکشاورزی مشهد، اعلام کرد که حدود ۱۵۰تن آرد صنف و صنعت در مشهد کشف شده است.

راه‌های حمایتی

با این حال ازآنجاکه حذف یارانه آرد بی تردید سبب فشار بر خانوار‌های کم درآمد می‌شود، بدیهی است که به منظور حمایت از آن‌ها باید راهکار‌هایی جایگزین به کار گرفته شود.

دکتر بهاءالدین نجفی، استاد اقتصاد کشاورزی دانشگاه شیراز، در مقاله‌ای با تیتر «بررسی تجربیات جهانی یارانه غذا: رهیافتی برای ایران»، ضمن بررسی شیوه‌های پرداخت یارانه مواد غذایی در کشور‌های مختلف، شناسایی گروه‌های کم درآمد و پرداخت یارانه مستقیم به آن‌ها را به منظور حمایت بهتر از امنیت غذایی این افراد، پیشنهاد داده است. این استاد دانشگاه پیشنهاد داده است که تمام خانوار‌های بی سرپرست و کم درآمدی که زیرپوشش سازمان هایی، چون کمیتـه امـداد امـام خمینـی یا سازمان بهزیستی هستند، زیرپوشش برنامه حمایتی قرار گیرند. دولت باید هرساله برای تعیـین خـط فقـر تلاش و از آن بـه عنـوان مبنـایی بـرای شناسـایی گروه‌های کم درآمد استفاده کند.

در این زمینه باتوجه به تجربیات برخی کشورها، پیشنهاد می‌شـود خانوار‌هایی که میزان درآمد آنان کمتر از دوبرابر خط فقر است، زیرپوشش برنامه حمایتی قرار گیرند. باتوجه به تعیین شاخص درآمدی، لازم است خانواده کارمندان و کارگرانی که سطح درآمد سالیانه آنـان از میزان تعیین شده کمتر است، زیرپوشش این برنامه قرار داده شوند. هم زمان با شناسایی گروه‌های هدف، کارت‌های هوشـمند یارانـه غـذا تهیه و دستگاه‌های کارت خوان در فروشگاه‌های خاص راه اندازی شود.