پیامد‌های عاق والدین در گفتار امام هادی (ع)

پیامبر خدا (ص) و امامان (ع) الگوی احترام و مهربانی به پدر و مادر و رعایت حقوق آنان هستند، چون هم در عمل پیش گام در احسان و محبت به پدر و مادر خود بوده اند و هم در گفتار آنان آموزش حقوق پدر و مادر قرار داشته است.

امام هادی (ع) از راه تبیین خطر عاق والدین، جهانیان را به نیکی و بر به والدین تشویق کرده و فرموده است: العقوق یعقب القلة، و یؤدی إلی الذلة؛ نارضایتی و آزردن پدر و مادر کمی روزی و ناداری را در پی دارد و آدمی را به خواری و ذلت می‌کشاند. (الدر النظیم فی مناقب الائمه اللهامیم علیهم السلام، ص ۳۸۰، بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۸۴ و ج ۷۸، ص ۳۶۹، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ۱۵ ج، ص ۱۹۵.)

امام دهم در این حدیث دو خطر و ضرر مهم و بزرگ عقوق را بیان کرده است. عقوق در این حدیث به معنای نافرمانی پدر و مادر و نامهربانی به آنان و اذیت کردن و آزردن پدر و مادر و بدرفتاری و سرپیچی کردن از دستورات آنان است.

الف: اندک شدن روزی و تنگدستی

یکی از پیامد‌های عاق والدین کم و ناچیزشدن مال و ثروت و روزی انسان هاست.

برخی آدمیان از بی پولی و تنگدستی و اندک شدن ثروت و روزی خویش شکایت و اظهار نارضایتی می‌کنند. این افراد از آثار عقوق والدین آگاه نیستند و از پیامد‌های وضعی و دنیوی آن بی خبرند. گرفتاری انسان‌ها به لج بازی با پدر و مادر و ناراحت کردن آنان اثر منفی بزرگی در همین دنیا دارد و آن کمی رزق و ثروت است.

«یعقب القلة» در متن این حدیث همین زیان افتصادی و خطر ناداری را پیامد عقوق والدین می‌شمارد. نتیجه عقوق والدین خیلی زود در زندگانی آدمیان آشکار می‌شود و زمانی که درآمد‌ها و معشیت آنان رو به کاهش گذاشت، باید علت آن را در درون رفتار و گفتارشان با پدر و مادر جست وجو کرد.

ب: ذلت و خواری

بی احترامی به پدر و مادر و آزردن آنان، علت ذلیل شدن در زندگی اجتماعی در دنیاست. مخالفت با والدین در زندگی فردی باعث فقیرشدن و سخت شدن تأمین معیشت می‌شود و در زندگی اجتماعی نیز ذلیل و بدبخت شدن در میان مردم است. آدمیان با عاق والدین در جامعه خوار و ذلیل و پست و کوچک و زبون می‌شوند. جمله «یؤدی إلی الذلة» اثر قطعی عقوق را بیان می‌کند. با عاق والدین شدن خواری و ذلت و سقوط و درماندگی و بیچارگی حتمی است. گرفتاری‌های کوچک و بزرگ در زندگی‌ها معلول عاق والدین است.

امام هادی (ع) در این گفتار اخلاقی دو وضعیت نامطلوبی را که همگان از آن روی گردانند و پیامد‌های عاق والدین است، نشان داده است تا در پرتو مفهوم حدیث، مردم را به احترام به والدین و اطاعت از آنان و احسان به آنان ترغیب کند. نیکی به والدین موجب کثرت ثروت و روزی و عزت و آبرومندی و بزرگی در زندگی اجتماعی است.