خانه ملک، هویت وقف ایران و مشهد

کوچک‌زاده | شهرآرانیوز؛ خانه ملک از اندک‌خانه‌های بافت قدیمی مشهد در خیابان امام خمینی (ره) است که از گزند تخریب‌های مکرر درامان مانده است؛ خانه آجری خوش‌نقش‌ونگار در دو طبقه با رده‌های فیروزه‌ای در نمای بنا که نظر عابران را به خود جلب می‌کند. بیش از صدسال پیش، حاج‌حسین ملک بازرگان و مجموعه‌دار ثروتمند مشهدی پس از ازدواج با همسرش نوابه قدسیه خانم، در محله ارگ که آن زمان حومه شهر بوده، این خانه زیبا را ساخته است؛ ارگی که بعدتر یکی از خیابان‌های پررونق، سرحال و پررفت‌وآمد مشهد شد. رضا افضلی درباره ارگ سروده است:
برای گردش عصرانه مردم/ شود در ارگ با پوشاک نو گم// درشکه می‌رسد با چرخ گلگون/ در او گل‌بوته‌های عطر و افسون

بدین‌ترتیب خانه آجری بزرگ‌ترین واقف مشهد دوره‌های مختلف تاریخی را از سر گذرانده و همچنان سرپا ایستاده است. حاج‌حسین با وجود وقفیات بسیارش در مشهد، این خانه را وقف نکرده است، بلکه در حدود سال ۱۳۸۰ اداره میراث‌فرهنگی در اقدامی شایسته این ملک را از دختر حاج‌حسین‌آقا خرید و پس از مرمت در سال ۱۳۸۶، آن را به کارگاهی پویا برای آفرینش و نشر هنر تبدیل کرد؛ گرچه کاربری خانه مدتی پیش با کش‌وقوس‌هایی همراه شد و بخشی از طبقه دوم به واحد اداری سازمان میراث‌فرهنگی تبدیل و فعالیت هنرمندان این پاتوق دچار محدودیت شد.

خانه ملک در دو طبقه و با یک زیرزمین و حیاطی باصفا در پشت ساختمان که به سبک باغ‌های ایرانی، حوضی در وسط دارد و باغچه‌های مستطیل‌شکلی با درختان بلندبالا در اطرافش گسترده شده است. مصالح ساختمان از خشت و گل با روکش آجر و سقف آن از چوب است. طبقه دوم خانه شامل یک پذیرایی به مساحت ۲۲ مترمربع با سقف شیروانی و چهار اتاق نشیمن و راهرو‌ها و فضا‌های ورودی است.

اتاق پذیرایی دارای یک بخاری دیواری گچ‌بری تزیین‌شده با گل و بوته است. از زیبایی‌های بی‌نظیر پذیرایی، سقف منبت‌کاری چوبی آن است که با طرح گل رز تزیین شده است. شومینه نیز گچ‌بری جذابی با نقوش گل و بوته دارد. از قسمت‌های جالب دیگر خانه ملک، یکی از نمونه‌های‌حمام تاریخی خصوصی مشهد است که در محوطه حیاط و باغ قرار گرفته است. این حمام با مساحتی حدود ۱۲۷مترمربع در زیرزمین قرار دارد که با معماری خاص اسلامی تزیین شده و اکنون تنهاپلان این حمام تا داخل حیاط بالا کشیده شده و فضای داخلی آن مرمت نشده است.