فارسی‌زبانان تاجیکستان چگونه می‌نویسند؟

ایرج طوفان _ ۹ دهه است تاجیکان با الفبایی مقتبس از الفبای روسی می‌نویسند که به آن «سریلیک»، «کریلیک» یا «کرِلّی» می‌گویند. این امر باعث شده است پیوند منابع نوشتاری ما و ایشان از هم بگسلد. در این مختصر، به معرفی الفبای معاصر تاجیکی خواهیم پرداخت.

А а: اَ، ـَ، عَ، ـه (های غیرملفوظ) / Б б: ب / П п: پ / Т т: ت، ط / С с: ث، س، ص / Ч ч: ج / Ч ч: چ / Ҳ ҳ: ح، ه (صامت) / Х х: خ / Д д: د / З з: ذ، ز، ض، ظ / Р р: ر / Ж ж: ژ / Ш ш: ش / Ъ ъ: أ، ع (هردو ساکن)، Ғ ғ: غ / Ф ф: ف / Қ қ: ق / К к: ک / Г г: گ / Л л: ل / М м: م / Н н: ن / В в: و (صامت) / Й й:‌ی (صامت) / О о: آ / И и: ـِ،‌ای (مصوت بلند) / Э э: یای مجهول برای آغاز واژه / У у: ـُ، او / Е е: یای مجهول / Я я: یَ / Ю ю: یو / Ё ё: یا.

در ادامه، نمونه‌هایی از کاربرد این حروف را با حروف انگلیسی تطبیق می‌دهیم و به همراه معادل آن‌ها در الفبای فارسی / [به قول تاجیک‌ها]الفبای نیاکان می‌آوریم.

абрнок / abrnok / ابرناک
яъне чи / ya'ne chi / یعنی چی؟
ғафлати: дар ғафлат монда / qaflatan: dar ghaflat monda / غفلتا: در غفلت مانده
фарҳанги тафсири / farhangi tafsiri / فرهنگ تفسیری
гармматикаи забони адабии ҳозираи точик / grammatikai zaboni adabii hozirai tojik / گراماتیکای (دستور زبان) زبان ادبی حاضره (معاصر) تاجیک

чангу чанчол карда қасдан як маротиба бо корд ба миёни номбурда задааст / jangu janjol karda qasdan yak marotiba bo kord, ba miyoni nomburda zadaast / جنگ و جنجال کرده قصدا یک مراتبه (مرتبه) با کارد به میان (کمر) نام‌برده زده است

Шоми ۹ январ, соати тахминан ۲۰, ронандаи мошини “Опел-Астра” дар роҳи Душанбе – Кулоб ... аз уҳдаи идораи воситаи нақлиёт баромада натавонист ва як дучархарони ۲۳-сола ... ро пахш кард. Мутаассифона, дучархарон дар чои ҳодиса ба ҳалокат расидааст. Ҳар сол дар роҳҳои Точикистон бар асари садамаҳои нақлиёти то ۴۰۰ нафар чон бохта, беш аз ۱۲۰۰ нафар маъюб мешаванд. / Shomi ۹ yanvar, soati takhminan ۲۰, ronandai moshini “Opel-Astra” dar rohi Dushanbe – Kulob ... az uhdai idorai vositai naghliyot baromada natavonist va yak ducharkharoni ۲۳-sola ... ro pakhsh kard. Mutaassifona, ducharkharon dar joi hodisa ba halokat rasidaast. Har sol dar rohhoi Tojikiston bar asari sadamahoi naghliyoti to ۴۰۰ nafar jon bokhta, besh az ۱۲۰۰ nafar ma’yub meshavand. / شام ۹ یانور (ژانویه)، ساعت تخمینا ۲۰، راننده ماشین «اپل‌آسترا» در راه دوشنبه - کولاب ... از عهده اداره واسطه نقلیات برآمده نتوانست و یک دوچرخه‌ران بیست‌وسه‌ساله ... را پخش کرد. متأسفانه، دوچرخه‌ران در جای حادثه به هلاکت رسیده است. هر سال در راه‌های تاجیکستان بر اثر صدمه‌های نقلیاتی تا ۴۰۰ نفر جان باخته، بیش از ۱۲۰۰ نفر معیوب‌ می‌شوند.

Барои сохтани билетҳои қалбкии бонки миллии чумҳурии Точикистон мувофиқи қонун чазо дода мешавад / baroi sokhtani bilethoi ghalbakii bonki millii jumhurii Tojikiston muvofiqi qonun jazo doda meshavad / برای ساختن بلیت‌های قلبکی (تقلبی) بانک ملی جمهوری تاجیکستان موافق (طبق) قانون جزا داده می‌شود.

هرچند مطالعه این چند سطر برای فراگرفتن الفبای تاجیکی کافی نیست، علاقه‌مندان می‌توانند با همین روش (مقابله چند الفبا) و آشنایی عمومی با آواشناسی تاریخی و گویش تاجیکی، بر این الفبا مسلط شوند و دریچه‌ای نو به سوی داده‌های زبانیِ گونه‌ای ناب از زبان فارسی معاصر فرا رویشان گشوده شود.