درختان ایستاده می‌میرند

آندره بازن،  منتقد شهیر فرانسوی، در حوزه عکاسی و سینما معتقد است تمام هنر‌ها ویژگی موضوع خود را می‌زدایند، اما عکاسی و سینما آن را آشکار می‌کنند. او در مقاله مهم «هستی شناسی تصویر عکاسی» اشاره کرده است به اینکه دوربین عنصری مکاشفه گراست و عکاس ما را به کشف جهان تازه‌ای از واقعیت اطرافمان دعوت می‌کند.

عکس بی نظیر استاد فرامرز عامل بردبار، مهر تأیید محکمی است بر تعبیر بازن. تک عکسی که به تنهایی روایت دراماتیک یک فیلم تراژیک را در لحظه‌ای برای بیننده نقل می‌کند و این همان کشف تازه از واقعیت گاه نادیده اطرافمان است. عکاس در این عکس در نقش یک فیلم نامه نویس و کارگردان برای فیلم مستند تک فریمی اش ظاهر شده است. یک کارگاه پروژه ساخت و ساز شهری بستر اولیه عکس را تشکیل داده است.

اندازه ماشین‌های درحال کار مقیاس عریض و طویل عرصه پروژه را به ما نشان می‌دهد. میانه این صحن بزرگ، اما نقطه عطف و گره داستان به چشم مخاطب می‌نشیند. جایی که دو درخت سبز روی تپه‌ای خاکی، کنار هم ایستاده اند. بیایید کمی خیال گونه‌تر این منظره را تماشا کنیم. زمین از اطراف درختان دایره وار تراشیده شده است و آرام آرام عرصه به درختان تنگ‌تر شده است. آن سوتر و در مقابل، تصویر زمخت سازه‌های قد کشیده آهنی و بتونی است که در سطحی بالاتر از جایگاه درختان ایستاده اند.

شبیه جلوداران لشکری که سپاه مقابل را در محاصره خود در آورده اند. دو درخت تنها بازماندگان سپاه پیش روی آن‌ها هستند که پشت به پشت هم ایستاده همچنان مقاومت می‌کنند. برج‌ها به تماشا ایستاده اند تا خستگی و تسلیم، درختان را مغلوب کند و حالا باید منتظر پرده پایانی این فیلم باشیم. روایت بالا قصه تلخ، اما واقعی و بار‌ها شنیده شده و دیده شده معاصر است و روایت عامل بردبار هم یکی از تراژیک‌ترین تصاویر مکاشفه گر در این موضوع مهم است.

از عکاس سؤال کردم سرنوشت این دو درخت چه شد؟ ایشان گفت: نرفتم ببینم چه بر سرشان آمده است. توی ذهنم این دو درخت همچنان مقاوم و ایستاده به حیاتشان ادامه می‌دهند. من هم به عنوان مخاطب با وجود همه تلخی‌های اطرافمان دوست دارم پایان این روایت را چنین ببینم.

* فرامرز عامل بردبار، عکاس شناخته شده و پیشکسوت حوزه عکاسی خبری و مستند شهر مشهد است. او تجربه بیش از سی دهه عکاسی خبری و مطبوعاتی و همچنین تدریس در این حوزه را داراست.