نسبت خوارزمی و اینترنت!

وقتی روز بزرگداشت ابن سینا را روز پزشک و روز ابوریحان بیرونی را روز مهندس و روز زکریای رازی را روز داروسازی نام می‌نهیم، دانستن دلیلش چندان سخت نیست؛ اما اینکه چرا روز بزرگداشت محمد خوارزمی را روز فناوری اطلاعات بنامیم، کمی دلیل و سند می‌خواهد تا بدانیم چه نسبتی میان این دانشمند ایرانی و فناوری اطلاعات است.

فناوری اطلاعات پدیده‌ای مدرن به شمار می‌آید و چگونه این نسبت با دانشمندی برقرار می‌شود که قرن‌ها پیش زیسته است. به هرحال شورای عالی انقلاب فرهنگی دوسه سالی است که بیست ودوم تیرماه، زادروز دانشمند بزرگ ایرانی، محمدبن موسی خوارزمی، پدر علم داده ورزی (انفورماتیک) را روز فناوری اطلاعات نامیده است.

خوارزمی در سال ۱۸۵ قمری به دنیا آمد؛ ریاضی‌دان بود و در حوزه ریاضیات و دیگرزمینه‌های علمی سهم بسزایی داشت. گفته اند در کنار لقبی که به او داده اند، یعنی پدر جبر، می‌توان او را پدربزرگ علوم رایانه هم دانست. جالب است بدانیم نخستین فردی که صفر را اختراع و وارد اعداد کرد و برای آن اعمال ریاضی تعریف کرد، خوارزمی بود. این دانشمند نامور چنان جایگاهی دارد که سده نهم میلادی را عصر خوارزمی نامیدند. چون یکی از اختراعات بزرگ خوارزمی، رقم صفر است.

افزودن صفر به سیستم عدد‌ها انقلابی بود که درک بسیاری از بخش‌های ریاضیات و اعداد منفی را آسان کرد. گویند که سال‌ها بعد این عدد از طریق اسپانیا و ایتالیا به دیگرنقاط اروپا رفت. اسحاق نیوتن، فیزیک دان معروف بریتانیایی، از پیشگامان استفاده از این عدد بود.

بعد‌ها عدد صفری که خوارزمی کشف کرد، نقش مهمی را در معادلات جهانی و تجارت و فناوری ارتباطات ایفا کرد. فیلیب خوری هیتی، نویسنده کتاب «شرق نزدیک در تاریخ» ورود آن را به زندگی روزانه انسان بزرگ‌ترین خدمتی می‌داند که دانش مسلمانان به دنیای غرب کرده است.

و یک تأسف از اینکه (تا جایی که من می‌دانم) در مشهد، شهری که خراسان بزرگ و تاریخی و فرهنگی را نمایندگی می‌کند، جایی و مکانی آبرومند به نام او نام گذاری نشده است. کاش در نام گذاری‌ها هویت‌های تاریخی و فرهنگی بیش از این دیده شود تا نسل امروز و فردا پیوند خودش را با گذشته این سرزمین از یاد نبرد.