علی‌اصغر داوودی
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد مشهد
با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن‌ماه ۱۳۵۷، ظرف یک‌سال ۵ انتخابات مهم برگزار شد. اولین آن همه‌پرسی تعیین نوع نظام سیاسی بود که به تأسیس نظام جمهوری اسلامی منجر شد. به دنبال آن، انتخابات مربوط به خبرگان قانون اساسی، همه‌پرسی قانون اساسی و انتخابات اولین دوره ریاست‌جمهوری برگزار شد. انتخابات سرنوشت‌ساز بعدی، انتخابات مربوط به قوه قانون‌گذاری بود که اولین گام درباره برگزاری آن، تدوین قانون انتخابات بود. در این راستا برای تهیه پیش‌نویس این قانون تیمی در وزارت کشور تشکیل شد که پس از تهیه آن، در آستانه نخستین سالگرد انقلاب به تصویب شورای انقلاب که در آن زمان به‌طور موقت نقش قوه مقننه را بر عهده داشت، رسید. در آن برهه بسیار حساس، نیرو‌های فعال سیاسی با آگاهی کامل از نقش و جایگاه قوه مقننه، درصدد شرکت در انتخابات و راهیابی به مجلس برآمدند. به‌جز برخی گروه‌های سیاسی کوچک که انتخابات را تحریم کردند، بیشتر احزاب و گروه‌های مطرح اعم از مذهبی و لیبرال و چپ، همچون حزب جمهوری اسلامی، نهضت آزادی، جنبش مسلمانان مبارز و... ضمن اعلام آمادگی برای شرکت همه‌جانبه در آن، مواضع خود را به‌صورت آشکار بیان کردند و طرف‌داران خود را به شرکت گسترده در انتخابات فراخواندند. بر اساس اعلام وزارت کشور، برای این انتخابات ۱۹۰۰ نفر ثبت‌نام کردند که از آن میان ۵۴۰ نفر نامزد نمایندگی از تهران و مابقی نامزد‌های سایر شهر‌های کشور بودند. پس از یک سال انتظار، سرانجام نخستین انتخابات مجلس، جمعه ۲۴ اسفند ۱۳۵۸ برگزار شد و جمعیتی بیش از ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در فضایی همراه با تلاطمات سیاسی و امنیتی، آرای خود را به صندوق‌ها ریختند. به این ترتیب، یکی از قوای سه‌گانه که در قانون اساسی اختیارات فراوانی به آن اختصاص یافته بود تأسیس شد و مهم‌ترین وظیفه آن شاید «نهادسازی» برای نظام نوپای جمهوری اسلامی بود. طیف گسترده‌ای از نمایندگان با گرایش‌های سیاسی متنوع به مجلس اول که بعد‌ها به «مجلس شورای اسلامی» تغییر نام یافت، راه یافتند. نخستین جلسه آن در هفتم خرداد۱۳۵۹ تشکیل شد. رئیس سنی این دوره یدا... سحابی و نایب‌رئیس اول مهندس مهدی بازرگان از اعضای حزب نهضت آزادی بود. پس از تصویب اعتبارنامه‌ها و رد اعتبارنامه ۱۲نفر، انتخاب هیئت‌رئیسه دائم انجام شد و هاشمی‌رفسنجانی از اعضای حزب جمهوری اسلامی، عهده‌دار ریاست مجلس شد. از نظر سن، بیشترین نمایندگان را افراد ۳۰ تا ۳۵ سال (۷۲ نفر) و کمترین گروه را افراد بالای ۷۰ سال (۳ نفر) به خود اختصاص می‌داد. از نظر سطح سواد، ۵۶نفر زیر دیپلم، ۳۷نفر دیپلم، ۲۴نفر کاردانی، ۶۶نفر کارشناسی، ۳۲نفر کارشناسی‌ارشد، ۲۶نفر دکترا، ۸نفر متخصص و باقی دارای تحصیلات حوزوی بودند. با توجه به ترکیب اعضا، می‌توان مجلس اول را متنوع‌ترین و سیاسی‌ترین مجلس در طول حیات جمهوری اسلامی تا به امروز دانست که باوجود تکثر سیاسی، باعث بروز تنش‌ها و حتی درگیری‌های فیزیکی در مجلس شد. در این مجلس شاهد کشمکش‌های متعدد بین نیرو‌های سیاسی مختلف بودیم که از جمله آن‌ها می‌توان به حمله به معین‌فر در حین ادای نطق پیش از دستور از تریبون مجلس و به هم زدن سخنرانی مهندس مهدی بازرگان از اعضای نهضت آزادی نام برد. این دوره ۶۲۵جلسه علنی و ۱۶جلسه غیرعلنی برگزار کرد که حدود ۲۴۰۰ساعت وقت گرفت و ۸۰۴لایحه و طرح مطرح شد. این پرکاری به دلیل شرایط حساس بعد از انقلاب بود. در ضمن ۳۱بار بحث کابینه در دستور قرار گرفت که در آن ۱۰۲وزیر رأی اعتماد گرفتند و ۱۲نفر با رأی عدم اعتماد مجلس به وزارت نرسیدند. یکی از مشکلات پیش روی مجلس اول، ناامنی کشور به واسطه انقلاب و شروع جنگ تحمیلی بود. در ۴ سال ۳۲نفر از نمایندگان مجلس به شهادت رسیدند. علاوه برآن، ترور مسئولان مملکتی و جایگزینی نمایندگان به‌جای آن‌ها باعث استعفای ۱۷نفر از نمایندگان شد. ازجمله اقدامات جنجالی مجلس اول، تصویب عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر برای تداوم ریاست‌جمهوری و نیز تصویب آزادی گروگان‌های مربوط به سفارت آمریکا بود.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
