ادب انسانی و ارزش افزوده اجتماعی

هرکس فرزند اخلاق و ادب خویش است. انسان مؤمن قبل از اینکه شناسنامه حسب و نسب را باز کند، به شاخصه ادب خود را تعریف می‌کند. این است که شخصیت می‌سازد والا گاه انسان نه تنها از سلسله و تبار خود آبرو نمی‌گیرد که آبروی شان را هم به آب می‌دهد. شرافت انسان به اخلاق نیکوست نه نژاد و حتی زیبایی چشم و ابرو.

این کلام شاخص و تعیین کننده امام على (ع) است که می‌فرماید: أکرَمُ حَسَبٍ حُسنُ الأدبِ؛ ارجمندترین شرافت، ادب نیکوست. با ادب است که می‌توان به شرافت رسید و برای تبار خویش ارزش افزوده آفرید. اینجاست که باید با جناب مولوی همراه شد و از خدا توفیق ادب را مسئلت کرد، چون اگر ادب نباشد، از لطف حضرت رب الارباب، محروم خواهیم شد چنان که بسیاری از پیشینیان شدند. همان‌هایی که، چون بر خوان کرم حضرت موسی (ع) نشستند، به جای شکر، زبان طلب گشودند و پی سیر و عدس را گرفتند.

نتیجه هم آن شد که آن نعمت دریغ شود. مائده‌ای از آسمان نیاید و آدمی بماند و رنج زرع و بیل و داس. سختی معاش که گاه راه معاد را هم ناهموار می‌کند. نسلِ همان‌ها امروز در فلسطین به بلعیدن زندگی مظلومان مشغول اند. آتشی در نگاه و دست و زبان دارند که لهیبش جهان را در برمی گیرد. همان طور که بی ادبان، فقط خود از نعمت دور نمی‌مانند بلکه آتش در خرمن همگانی می‌زنند امروز هم یک ملت به آتش فزون خواهی آن‌ها‌ می‌سوزند.

باری، بی ادبان سرمایه سوزند حال آنکه غنا یافتگان به ادب، سرمایه‌ای زاینده و سازنده اند برای همه. به کسانی می‌مانند که، چون چراغ به حرمتشان روشن می‌شود، راه دیگران هم از ظلمت رهایی می‌یابد. از این منظر است که می‌توان به فهم کلام دیگری از مولای سخن رسید که می‌فرماید: قَلیلُ الأَدَبِ خَیرٌ مِن کَثیرِ النَّسَبِ؛ اندکى ادب، بهتر از نَسَبِ بسیار است.

این ادب را می‌توان به چراغ تشبیه کرد که اگر یکی هم باشد راه بسیاری را روشن می‌کند و یا به بذری ماند که، چون در زمین شود، صد چندان حاصل می‌دهد. خرمن‌های پر بار، جملگی حاصل افشاندن بذر‌هایی هستند که، چون به شکوفایی رسیدند صد‌ها برابر جواب دهند.
این را ما کشاورز زاده‌ها به تجربه دیده ایم. پدر یک مشت گندم بر زمین می‌پاشید و به خروار برمی داشت.

قصه ما و ادب هم از همین جنس است. آن‌ها که ادب می‌کارند، معرفت برخواهند داشت. معرفت هم سکه رایج و پرقیمتی است که هم در بازار دنیا خریدار دارد و هم ابدیت آخرتی انسان را تضمین می‌کند. پس به ادب بندگی، زندگی را مؤدب کنیم تا در‌های بهشت به امروز و فردای ما باز شود.
ان شاءا...