چه آسیب‌هایی گروه‌های سرود را تهدید می‌کند؟
۳ هنرمند مشهدی در گفتگو با شهرآرا از آسیب‌های تولید سرود‌های رضوی در گروه‌های مشهدی می‌گویند.
الهام ظریفیان | شهرآرانیوز مشهد گروه‌های حرفه‌ای زیادی در حوزه سرود رضوی دارد. تولیدات این گروه‌ها با اینکه در بیشتر جشنواره‌ها قوی ظاهر می‌شوند و بیشتر جوایز را درو می‌کنند، کمتر در بین مردم شناخته شده اند. کارشناسان دلیل این اتفاق را جشنواره زدگی گروه‌های سرود مشهدی می‌دانند؛ به این معنی که تمرکز آن‌ها بیشتر از آنکه بر جذب و تأثیرگذاری بر مخاطب باشد، متوجه رعایت موارد فنی مدنظر داوران جشنواره هاست.
درحالی که گروه‌های شهرستانی به دلیل دوری از امام رضا (ع) انگیزه بیشتری برای تولید آثار دلی دارند. اینکه چه باید کرد که گروه‌های سرود مشهدی به سمت تولیداتی بروند که هم از نظر موارد فنی بی نقص باشند و هم عامه پسند باشند، موضوعی است که ما درباره آن با سه هنرمند و پیشکسوت عرصه موسیقی و سرود در مشهد گفتگو کرده ایم.
جشنواره زدگی، آفت گروه‌های سرود مشهد
«گروه‌های خراسانی چه در سرود‌های محلی و چه کلاسیک، همیشه در مسابقات مختلف حرف برای گفتن داشته اند، بااین حال ضعف‌هایی هم دارند.» این نکته‌ای است که سیدتقی نیکوکار بر آن تأکید می‌کند. او از سال ۱۳۶۳ و زمانی که دانش آموز بود، در گروه‌های سرود عضو شد. در آن دوره دوبار همراه با این گروه‌ها به جبهه‌های جنگ اعزام شد و برای رزمندگان اجرا کرد. در مقطع متوسطه شروع به مربیگری سرود کرد و از آن موقع تاکنون داور جشنواره‌های ملی و استانی مختلف بوده است.
نیکوکار خراسان را پرچم دار سرود رضوی در کشور می‌داند: نگاه گروه‌های مشهدی اغلب جشنواره‌ای است، چراکه تولیداتشان از حالت دلی فاصله گرفته است و معمولا مردم با این تولیدات کمتر ارتباط برقرار می‌کنند. او می‌افزاید: شاید بتوان سرود‌های کمی از گروه‌های مشهدی با موضوع رضوی پیدا کرد که به دل مردم نشسته باشند. در بیشتر موارد سرود‌های دیگر استان‌ها دل نشین ترند. شاید دلیل آن دوری این گروه‌ها از مشهد و دل بستگی و ارادت خاصی باشد که به همین سبب به امام رضا (ع) دارند.
در واقع آفت گروه‌های سرود رضوی مشهد، جشنواره زدگی بیشتر آن هاست. عملا کار‌هایی که این گروه‌ها تولید می‌کنند، به درد جشنواره‌ها می‌خورد. کار‌های دلی مانند سرود «مادر برام قصه بگو» از بچه‌های آباده اگر به مسابقات بیایند، از نظر فنی خیلی رتبه‌ای نمی‌گیرند، چون آهنگ سازی آن چنانی ندارند، ولی دلی اند و مردم بیشتر با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنند.
او «پلی بک» را دیگر معضل متوجه گروه‌های سرود می‌داند و می‌گوید این کار در سرود مد شده است. او ادامه می‌دهد: تقریبا می‌توانم بگویم دیگر اجرای زنده‌ای از گروه‌های سرود نمی‌بینیم. یک آهنگ پخش می‌شود و فقط ادابازی سرودخوان‌ها را روی صحنه می‌بینیم.
زمانی گروه‌ها این کار را می‌کردند، ولی آن‌ها به دلیل ضعف و محدودیت در صدابرداری و سیستم‌های صوت در سالن‌های اجرا صدای خودشان را ضبط و موقع اجرا پخش می‌کردند. درحالی که اکنون خیلی وقت‌ها می‌بینیم سرودی را که پسر‌ها خوانده اند، یک گروه دختر پلی بک می‌کند و موارد مشابه. این یکی از آفت‌های فعلی سرود است که در سرود‌های رضوی هم دیده می‌شود.
لزوم تربیت شاعر سرود رضوی
نیکوکار با تأکید بر ضرورت تربیت شاعرانی که به صورت ویژه برای سرود شعر بسرایند، می‌گوید: متأسفانه در سرود رضوی شعر‌های خوبی نداریم. برای تولید آثار فاخر در این زمینه ابتدا باید به تولیدات شعری خوب فکر کرد. شاعران زیادی برای امام رضا (ع) شعر‌های فاخر سروده اند، ولی این شعر‌ها معمولا مناسب سرود نیستند.
باید برای سرود به سمت سفارش شعر برویم و این شعر‌ها را در اختیار آهنگ ساز‌ها قرار دهیم. خیلی از شاعران سفارش سرود قبول نمی‌کنند و بسیاری از آهنگ سازان که می‌خواهند به این حوزه وارد شوند، چون شعر خوبی پیدا نمی‌کنند، کار را رها می‌کنند. استعداد‌های زیادی در این زمینه وجود دارند، ولی باید این استعداد‌ها را در جشنواره‌ها کشف کنیم و پس از آن به آن‌ها سفارش بدهیم.
سرودخوان تربیت نکرده ایم
تقی نیکوکار به ضعف در آموزش سرود اشاره می‌کند: ما خواننده سرود تربیت نکرده ایم. نسلی تربیت کرده ایم که می‌تواند موقع اجرا، ادا‌های خوبی دربیاورد. ما نیاز داریم مربی سرود تربیت کنیم. بسیاری از مربیانی که اکنون فعالیت می‌کنند، خودشان چیزی از سرود نمی‌دانند و بیشتر در زمینه اجرای حرکات کار می‌کنند.
او با بیان اینکه ایجاد تشکل‌های مرتبط و تعریف ساختار می‌تواند در سازمان دهی و رفع مشکلات گروه‌های سرود تأثیرگذار باشد، می‌گوید: ما ظرفیت تشکیل گروه‌های حرفه‌ای را داریم. اگر گروه‌های خراسانی ید طولانی در مسابقات دارند، پس بهترین آهنگ ساز‌ها و هنرمندان را داریم. تشکیلاتی باید باشد که بتواند این افراد را پای کار بیاورد تا در نهایت آثار فاخری تولید شوند. به تازگی باتوجه به منویات رهبر معظم انقلاب بیشتر سازمان‌ها به سرود می‌پردازند. این اتفاق خوبی است، ولی از این فرصت بهره‌ای را که باید ببریم، نبرده ایم. بودجه‌ای که سازمان‌ها برای سرود می‌گذارند، معمولا صرف برگزاری جشنواره می‌شود و به سمت تولید نمی‌رود.
فقر سرود رضوی در کشور
حسین انفرادی، آهنگ ساز و مدرس موسیقی که ۲۵ سال سابقه فعالیت در حوزه سرود دارد نیز بر فقر سرود رضوی در کل کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: این نقص در جشنواره سرود رضوی سال گذشته که در گرگان برگزار شد، قابل مشاهده بود. آثار اندکی هم که تولید می‌شوند، بیشترشان معنویت مناسب آثار مذهبی را رعایت نمی‌کنند.
در بسیاری مواقع آن‌ها به دنبال ارتباط با مخاطب به بیراهه می‌روند، به ویژه بیشتر آثاری که در بخش پاتوقی جشنواره گرگان شاهد بودیم، این گونه بودند. البته مشهد باتوجه به اینکه هم جوار امام رضا (ع) است، وضعیت بهتری دارد و آمار تولید سرود رضوی در آن بیشتر است.
انفرادی تأکید می‌کند: به دلیل نبود برنامه ریزی صحیح، از آموزش و انتقال تجربه به نسل جدید، تربیت مربی، تربیت شاعر و سرودخوان حرفه‌ای غفلت کرده ایم. معمولا در دهه کرامت هر روز گروه‌هایی درباره امام رضا (ع) اجرا می‌کنند، ولی این دهه که تمام می‌شود، برنامه‌های این چنینی نیز تعطیل می‌شوند و تا سال بعد هیچ خبری از آن‌ها نیست. با فرهنگ سازی مناسب باید این موضوع جا بیفتد که فرهنگ رضوی یک موضوع همیشگی است و به مناسبت‌ها محدود نمی‌شود. وقتی این فرهنگ جا بیفتد و تقاضا برای اجرای گروه‌های سرود در طول سال وجود داشته باشد، تولیدات نیز رونق می‌گیرند.
این هنرمند با بیان اینکه درصد کمی از سرود‌های تولیدشده با مضامین رضوی در بخش کودک و نوجوان قرار می‌گیرند، می‌افزاید: با وجود آنکه ظرفیت زیادی در این بخش وجود دارد، برنامه ریزان فرهنگی از آن غافل شده اند و چه در تشکیل گروه‌های سرود رضوی که آثاری را برای مخاطب کودکان تولید می‌کنند و چه در گروه‌هایی که اعضای آن از کودکان و نوجوانان تشکیل می‌شوند، غفلت کرده اند.
تولید سرود به جای برگزاری جشنواره
جشنواره زدگی گروه‌های سرود رضوی مشهدی را سیدمجتبی ذبیحی نیز تأیید می‌کند و راه حل را در توجه به تولید سرود به جای برگزاری جشنواره به ویژه از سوی سازمان‌های فرهنگی می‌داند. او که بیست سال حضور در گروه‌های سرود و دبیری جشنواره‌های مختلف را در کارنامه دارد و اکنون مسئول سرود رضوی دفتر بنیاد بین المللی امام رضا (ع) و دبیر جشنواره ملی سرود رضوی است، می‌گوید: جشنواره سرود رضوی با بودجه‌ای حدود ۲ میلیارد تومان در سطح ملی برگزار می‌شود، اما مدیرعامل بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا (ع) متقاعد شده است که یک دهم این بودجه را برای تولید سرود هزینه کند.
این رویکرد باید در دیگر سازمان‌ها نیز مدنظر قرار گیرد. متأسفانه بیشتر شاهد کار‌های اجرایی و تبلیغاتی هستیم و کمتر محتوای خوبی در سرود تولید شده است. سازمان‌های مختلف مانند خانه هنرمندان شهرداری، مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس، مدارس امام رضا (ع) و دیگران، باید بیشتر به تولید سرود فکر کنند و صرفا به دنبال برگزاری جشنواره نباشند.
گروه‌های سرود شناسنامه دار شوند
ذبیحی با تأکید بر اینکه برای تولید بهتر ابتدا باید گروه‌های موجود را آسیب شناسی کنیم، می‌گوید: آیا هیچ بانک اطلاعاتی دراین باره وجود دارد؟ چه تعداد از گروه‌ها شناسنامه دار هستند؟ اوضاع شعر چگونه است و چقدر شاعرانی را برای سرود تربیت کرده ایم؟ در این حوزه هیچ نظارتی وجود ندارد.
در بنیاد بین المللی امام رضا (ع) این کار شروع شده است. شعر ابتدا در دفتر شعر این بنیاد تأیید می‌شود، سپس ملودی و آوا‌های آن بررسی می‌شود. پس از تأیید نهایی، کار تولید می‌شود. این روند در دیگر سازمان‌ها وجود ندارد و بیشتر کار‌ها براساس رابطه و شناخت دوستانه و نه براساس تخصص سفارش داده می‌شوند.
از سویی، مرجع تخصصی برای سامان دهی گروه‌های سرود نداریم و گروه‌ها شناسنامه دار نیستند. بعد از موفقیت سرود «سلام فرمانده» تعداد گروه‌های سرود بدون هیچ نظارت و آموزشی افزایش پیدا کرده اند و، چون این بخش صاحبی ندارد، کسی نیست از آن‌ها بپرسد که اصلا دوره آموزشی را گذرانده اند یا نه.
او ادامه می‌دهد: در وزارت ارشاد دفتر سرود راه اندازی شده است، ولی این دفتر هم متأسفانه بیشتر وارد مقوله برگزاری جشنواره شده است. آموزش نیز مدنظر این دفتر قرار دارد، ولی هنوز فعالیتی در این حوزه صورت نگرفته است؛ درحالی که این دفتر باید بتواند گروه‌ها را سامان دهی کند، به این ترتیب که گروه‌ها دوره‌هایی را بگذرانند و بعد شناسنامه دار شوند.
ذبیحی بر لزوم تربیت شاعر تخصصی برای سرود تأکید می‌کند و می‌گوید: یکی از برنامه‌های دفتر سرود بنیاد بین المللی امام رضا (ع) همین است. شاعر خوب در کشور و در مشهد زیاد داریم، ولی گروه‌های سرود فقط با شاعرانی کار می‌کنند که از قبل با آن‌ها ارتباط دارند. از آنجایی که گروه‌ها سامان دهی نشده اند، شاعرانی که در این زمینه استعداد دارند، معرفی نشده اند و ارتباطی با خیلی از گروه‌های سرود ندارند. برای مثال شاعری در مشهد داریم که در کشور از بسیاری شهر‌ها به او سفارش می‌دهند، ولی در مشهد هیچ کس با او کار نمی‌کند.
معیار‌های داوری در جشنواره‌ها اصلاح شود
او در تحلیل اینکه چرا سرود‌های رضوی تولیدشده توسط گروه‌های مشهدی کمتر به دل مخاطبان می‌نشیند، می‌گوید: شاید ایراد از متولیان برگزاری جشنواره‌ها باشد که فقط آیتم‌های فنی را لحاظ می‌کنند و مربیان مجبورند در گروه هایشان این موارد را لحاظ کنند. در نتیجه، سبک کار‌ها به این سمت رفته است؛ بنابراین جشنواره‌ها نیز در ایجاد این سلیقه نقش دارند و باید سیاست گذاری‌ها و معیار‌های داوری در جشنواره‌ها اصلاح شود. البته باتوجه به اجرا‌های پاتوقی که در شهر مشهد داریم و در این حوزه در کشور پرچم داریم، امیدواریم که کم کم کار‌های ما نیز به سمت کار‌های دلی و مردمی برود.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
