جایگاه شاد ساختن انسان‌ها در گفتار امام حسین (ع)

«ادخال سرور» بر مؤمنان به چه معنی است و چه ارزشی دارد؟ اهل‌بیت (ع) با گفتار و رفتار خود پاسخ این پرسش را داده‌اند. امام‌حسین (ع) فرموده‌اند: «صحّ عندی قول النبی صلی‌ا... علیه‌وآله‌وسلم افضل الاعمال بعد الصلاه ادخال السرور فی قلب المؤمن بما لا اثم فیه: در نزد من کلام پیامبر (ص) صحیح و درست است که فرمود: بهترین کار‌ها در پیشگاه خداوند بعد از نماز، خوشحال کردن مؤمن است به چیزی که در آن گناه نباشد». (مناقب‌آل‌ابیطالب ابن شهرآشوب، ج ۴، ص ۷۵).

در این حدیث، فضیلت فراوان شاد و خوشحال ساختن مؤمن به‌روشنی بیان شده است. سرور به‌معنای خوشحالی و خوشی و شادی و شادمانی و شعف و مسرت و سرخوشی و نشاط است. ادخال‌السرور به‌معنای خوشحال کردن و شاد ساختن است. «ادخال‌السرور» ترکیب اضافی زیبایی است که در احادیث اهل‌بیت (ع) تکرار شده است و آنان در ارزشمندی و آثار ادخال‌السرور سخن گفته‌اند.

در عرف جامعه اسلامی و شرع، ادخال‌السرور تعبیر عامی است که شامل هرعملی می‌شود که موجب گره‌گشایی از مشکلات دیگری و شادی وی می‌شود؛ مانند اطعام طعام و کمک به فقیر و رساندن درراه‌مانده‌ای به مقصدش و قرض دادن و هر سخن و عملی که شخص دیگر را خوشحال کند و از غم و غصه مشکلش برهاند.

توجه به این نکته لازم است که شادی‌های مؤمن یا در اموری است که مستقیم با خدای متعال در ارتباطند یا اموری که مقدمات چنین ارتباطی را برای او فراهم می‌کنند یا دست‌کم در اموری که او را از نافرمانی و معصیت خدا جدا می‌کنند. ادخال سرور با انجام دادن واجبات یا مستحبات یا مباحات یا ترک محرمات، تحقق می‌یابد.

عبارت «فی قلب المؤمن»، ماهیت ادخال‌السرور را نشان می‌دهد. هر سخن و کاری که دل مؤمن را شاد کند، فضیلتی بزرگ است. مؤمن هرگز با سخن و کار خلاف شرع، خوشحال نمی‌شود.

مؤمن در فرهنگ اسلامی، سخنان و کار‌های فراوانی را برای ادخال سرور بر مؤمن دیگر می‌یابد. در این حدیث، «افضل‌الاعمال» برای ادخال سرور در قلب مؤمن به‌کار رفته است. افضل، صیغه اسم تفضیل است. در میان همه کار‌های بافضیلت بعد از نماز، ادخال سرور بیشترین فضیلت را دارد. ذکر ادخال سرور پس از اقامه نماز در این حدیث، جایگاه بلند و عالی ادخال سرور را آموزش می‌دهد. برترین کار‌ها در پیشگاه خداوند نماز است، بنابراین اقامه نماز بالاترین ارزش است. پس از نماز در صدر کار‌های باارزش، ادخال سرور قرار دارد و اجر و پاداش آن‌هم بی‌شمار است.

در ادامه حتما بخوانید حکمت ضرورت نیکی به پدر و مادر براساس خطبه فدکیه حضرت فاطمه‌زهرا (س)

مطایبه و لطیفه گفتن و خنداندن و آوردن تبسم بر چهره مؤمن، از جلوه‌های ادخال سرور است. لطیفه گفتن و خندیدن و خنداندن حلال است و اجر الهی دارد.

البته در این حدیث، ضابطه ادخال سرور و خط قرمز آن تعیین شده است. امام‌حسین (ع) در همین حدیث، قید «بمالااثم‌فیه» را ذکر کرده‌اند. اثم به‌معنای گناه و معصیت و منکر و بزه و ناشایست است. شاد و خوشحال ساختن انسان‌ها با آنچه در آن گناهی نباشد، ارزش دارد. هنر شادی حلال در جامعه اسلامی باید جدی گرفته شود. ایجاد شادی بدون توهین و غیبت و تهمت و آزار دادن انسان‌ها، فضیلت و ارزش بزرگی است که امام سوم (ع) در این حدیث، آموزش داده‌اند. در این نوشتار با بهره‌گیری از متن یک حدیث امام‌حسین (ع)، ارزش خوشحال کردن مؤمنان بیان شده است.