اقتصاد سال ۹۹ در آینه ۹۸

اقتصاد ایران سال سخت، پیچیده و پردست‌اندازی را در سال ۹۸ تجربه کرد که آثار واقعی آن در سال آینده نمایان خواهد شد؛ از وقوع سیل کم‌سابقه در اواخر اسفند ۹۷ و ابتدای فروردین ۹۸ تا سنگین‌تر شدن فشار تحریم‌ها و کند شدن شاخص‌های کلان اقتصادی تا سیر تحولات در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی که باعث شکل‌گیری سطح بالاتری از تنش در روابط‌خارجی ایران با آمریکا شد که سنگ بنای آن با ترور شهید قاسم سلیمانی به دست نیرو‌های آمریکایی گذاشته شد و پاسخ ایران را به همراه داشت. دست‌کم نگاهی به سیر تحولات ۳ ماه پایانی سال به‌وضوح نشان می‌دهد که محیط‌زیست اقتصاد ایران اصلا در سال ۹۸ شرایط خوبی را سپری نکرده است که شاه‌بیت شاخص بدتر شدن آب‌وهوای اقتصاد را می‌توان در شیوع ویروس کرونا و آثار مخرب آن در آینده جست‌وجو کرد.
اقتصاد همچون رانندگی است و شرط رسیدن به مقصد رانندگی صحیح با خودرو مطمئن و ایمن و جاده‌های هموار است و در این مسیر نگاه به مسیر پیش رو به‌تن‌هایی کفایت نمی‌کند و به همین دلیل باید همواره نیم‌نگاهی به آینه عقب و آینه‌بغل خودرو هم داشت تا خودرو از مسیر خارج نشود و گرفتار تصادف نشود. اقتصاد ایران در سال ۹۸ تصادف‌های زیادی را تجربه کرد و نتیجه این تصادف‌ها و رانندگی پرریسک در سال آینده، در یک تصویر کلان که از هم‌اکنون نمایان است، کندتر شدن نرخ رشد اقتصادی و حرکت به زیر صفر درجه و نرخ تورم بالا و بیکاری فزاینده خواهد بود. حالا تصور کنید که در حال رانندگی در یک جاده سراشیبی یخ‌زده هستید که سوخت آن رو به پایان است، اما آمپر آب آن رو به افزایش است و مسافران هم نگران هستند که چه رخ خواهد داد.
امیدواری‌ها به بهبود نسبی شرایط اقتصادی ایران پس از تخلیه آثار اولیه و فشار‌های ناشی از تحریم‌ها در سایه اتخاذ سیاست‌های پولی و مالی کاهنده نرخ تورم و تقویت‌کننده پایه‌های رشد اقتصادی حالا اندکی تضعیف شده است. ورود ایران به لیست سیاه مالی دنیا باعث شکل‌گیری فصل تازه‌ای از بی‌تعادلی‌ها و شکننده بودن بازار‌ها و قطعیت نداشتن پیش‌بینی‌ها خواهد شد و نتیجه اینکه جاده پیش روی اقتصاد ایران در سال آینده هم لغزنده است و احتمال ایجاد بن‌بست‌های جدید در مسیر‌های تجاری هم دور از انتظار نیست، افزون بر اینکه سهم ایران از بازار جهانی نفت به‌شدت افت کرده است، تداوم جنگ روسیه و عربستان به‌عنوان ۲ تولیدکننده برتر نفت جهان هم بر حجم کسری بودجه کشور‌های نفتی ازجمله ایران زیر فشار تحریم‌ها خواهد افزود و کند شدن نرخ رشد اقتصادی دنیا هم بازار‌های صادراتی ایران را تضعیف خواهد کرد. اصلی‌ترین چالش و فرصت پیش روی اقتصاد ایران پذیرش واقعیت‌ها و تلاش برای کم کردن تنش‌ها و بی‌تعادلی‌ها و احیای اقتصاد ملی از طریق سیاست‌های کلان و روشن است. اینکه سیاست‌گذاران اقتصاد تنها ملاک خوش‌احوال بودن اقتصاد را بالا رفتن شاخص بورس و بازده بازار سهام بدانند، یک خطای دید و اشتباه راهبردی است و مهم این است که سیاست‌گذاران همچنان از مسیر عقلانیت خارج نشوند و تلاش خود را مضاعف کنند تا از ایجاد حصار‌های جدید پیرامون اقتصاد در حال تضعیف ایران جلوگیری کنند. سال آینده سال شکستن حصر اقتصادی ایران بر مبنای سیاست‌های اقتصادی مقاومتی است و دست‌کم سال آینده سال تاریخی و سرنوشت‌ساز برای اقتصاد این مرزوبوم خواهد بود. این اقتصاد در انزوا و با وعده‌ها و شعار‌ها جان نمی‌گیرد، بلکه بهبود شرایط آب‌وهوایی و اصلاح الگوی محیط‌زیست اقتصاد، بیش از همیشه تاریخ اقتصاد احساس می‌شود. در آینه گذشته بنگریم تا آینده را بهتر ببینیم. راه آزمایش و خطا را ببندید.