نقش کلیدی پدر در دین‌د‌اری فرزندان

پدر به عنوان سرپرست خانواده، نقش بسیار مهمی در حفظ و تقویت دین و ایمان و معنویت در خانواده ایفا می‌کند. پدر چه بخواهد و چه نخواهد، الگویی برای فرزندان است و رفتار و کردار او به طور مستقیم بر اعتقادات و ارزش‌های اعضای خانواده تأثیر می‌گذارد. بر اساس آموزه‌های دینی «تربیت اعتقادی»، «تربیت عبادی» و «تربیت اخلاقی» فرزندان بر عهده پدر است. اگرچه امروزه مادر نقش پرررنگی در این باره ایفا می‌کند و مراکز آموزشی و تربیتی نیز، همیار والدین هستند، اما نباید فراموش کرد که وظیفه و راهبری اصلی بر دوش پدر است. این مسئله از آیات نورانی قرآن و روایات و سیره ائمه (ع) قابل فهم است.

مبنای قرآنیِ و نقش تربیت دینی پدر

به عنوان نمونه، خداوند متعال که ربّ‌العالمین است، در سوره تحریم، آیه ۶ می‌فرماید. «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خود و خانواده‌تان را از آتش دوزخ نگاه دارید.» این آیه نورانی، مسئولیت سنگین تربیت دینی اعضای خانواده از جمله فرزندان را بر دوش سرپرست خانواده یعنی پدر، می‌نهد.

از همین روی، پدران دین‌مدار اگر می‌خواهند به دستور قرآن و تکلیف الهی‌شان عمل کرده باشند؛ باید به «تربیت دینی» فرزندانشان اقدام کنند. مرحوم علامه مجلسی در بحار الانوار، ج ۷۱، در شرح این آیه مبارکه به چهار وظیفه مهم پدر اشاره می‌کند که به وسیله آن، حفظ خانواده از آتش دوزخ امکان‌پذیر می‌شود: 

۱. دعوت به فرمان‌برداری از دستور‌های خداوند متعال؛

۲. آموزش واجبات الهی که بخشی از آن در رساله‌های عملیه و بخشی دیگر در کتاب‌های اخلاقی آمده است؛

۳. بازداشتن از زشتی‌ها و گناهان و برچیدن زمینه گناه از محیط خانه؛

۴. تشویق و ترغیب خانواده به همه کار‌های پسندیده. به‌کارگیری این چهار حقیقت، تحقق این آیه نورانی است.

اهمیت نقش پدر در تربیت دینی فرزندان

وظیفه پرورش دینی پدر در خانه و خانواده، در سه سطح قابل توجه و حائز اهمیت است؛ نخست در زمینه تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی فرزندان، دوم؛ در ایجاد خانواده سالم و معنوی و دین‌مدار به عنوان رکن و یک واحد محوری از جامعه اسلامی و سوم؛ در زمینه‌سازی برای نقش‌آفرینی اعضای خانواده در جامعه و ایفای وظایف فرهنگی، اجتماعی و سیاسی. رفتار پدر در شکل‌گیری شخصیت فرزندان نقش بسیار مهمی دارد. خانواده‌ای که بر اساس اصول دینی بنا شده باشد، خانواده‌ای سالم و موفق است. فرزندان دین‌دار و خانواده دین‌مدار، آمادگی بیشتری برای زندگی و نقش‌آفرینی و خدمت در جامعه و مقابله با مشکلات اجتماعی دارند.

در ادامه حتما بخوانید چرا زن، رکن اساسی خانواده است؟

راه‌های نقش‌آفرینی تربیتیِ پدر

مشغله‌های کاری زیاد، تأثیر منفی تغییرات فرهنگی و اجتماعی در ارزش‌های دینی فرزندان و نداشتن آشنایی کافی والدین به مسائل دینی از چالش‌هایی است که امروزه انجام رسالت پدرانه در پرورش مذهبی خانواده را با مشکل و نارسایی روبه‌رو می‌کند، اما اهتمام به برنامه‌ریزی دقیق، استفاده از منابع نوین دینی و شرکت در دوره‌های آموزشی و مهارتی و همیاری همسر و ایفای نقش مادرانه، می‌تواند به پدر در امر تربیت دینی فرزندان کمک کند. در این راستا موارد زیر از وظایف اصلی پدران عزیز است:

الگو بودن: پدر باید با رفتار‌های نیکو و پایبندی به اصول و مناسک دینی، الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشد.

آموزش دین: پدر موظف است به فرزندان خود اصول و فروع دین را آموزش دهد و آنها را با مفاهیم اسلامی آشنا کند. این آموزش می‌تواند از سنین کودکی آغاز و با روش‌های مناسب و جذاب برای کودکان و نوجوانان ارائه شود.

ایجاد فضای معنوی در خانه: پدر به همراه مادر، باید فضایی معنوی و آرام‌بخش را در خانه ایجاد کند تا فرزندان بتوانند به‌راحتی و رغبت به انجام وظایف عبادی و مذهبی خود بپردازند.

ترغیب به حضور در مناسک و مراسم مذهبی: شرکت در نماز جماعت و جمعه، روزه گرفتن، زیارت اهل بیت (ع) و سایر مراسم مذهبی به همراه خانواده، باعث تقویت روحیه دینی در فرزندان می‌شود. در این زمینه نیز پدر نقش محوری دارد.

گفت‌و‌گو درباره مسائل دینی: ایجاد گفت‌و‌گو‌های صمیمانه و باز درباره مسائل دینی به‌ویژه موضوعات اعتقادی و اصول دین با فرزندان، باعث می‌شود تا آنها بتوانند سؤالات خود را مطرح کرده و به پاسخ‌های قانع‌کننده دست پیدا کنند.

حمایت از فعالیت‌های دینی فرزندان: پدر باید از فعالیت‌های دینی فرزندان خود حمایت کند و آنها را در شرکت در کلاس‌های قرآن و معارف دینی و سایر برنامه‌های مذهبی تشویق کند.

ارتباط صمیمانه با فرزندان: داشتن ارتباط صمیمانه و محبت‌آمیز با فرزندان، باعث می‌شود تا آنها به پدر خود اعتماد و به توصیه‌های دینی و مذهبی و اخلاقی او عمل کنند.