اهداف و فلسفه روزه‌گرفتن در اسلام و دیگر ادیان توحیدی

به گزارش شهرآرانیوز، ماه رمضان، ماهی سرشار از رحمت و برکت، فرصتی برای تزکیه نفس و نزدیکی به خداوند است. در این ماه، مسلمانان با روزه‌داری از طلوع فجر تا غروب آفتاب، نه‌تنها از خوردن و آشامیدن پرهیز می‌کنند، بلکه تلاش می‌کنند از گناه و رفتار‌های ناپسند نیز دوری جویند. این تمرین معنوی به فرد کمک می‌کند تا صبر و استقامت را در خود تقویت کرده و همدلی بیشتری با نیازمندان داشته باشد. علاوه بر این، شب‌های قدر در این ماه جایگاه ویژه‌ای دارند، شب‌هایی که در آن قرآن نازل شده و بندگان خدا به دعا و راز و نیاز می‌پردازند.

این ماه مبارک همچنین فرصتی برای ایجاد تغییرات مثبت در زندگی فردی و اجتماعی است. بسیاری از افراد در این ماه سعی می‌کنند عادات نادرست را ترک کرده و به ارزش‌های اخلاقی پایبندتر شوند. سفره‌های افطار و سحر، علاوه بر جنبه‌ی عبادی، بهانه‌ای برای تقویت روابط خانوادگی و اجتماعی هستند. همچنین کمک به فقرا و مستمندان، از جمله ویژگی‌های بارز این ماه مبارک است که روح همدلی و مهربانی را در جامعه تقویت می‌کند. رمضان تنها یک ماه روزه‌داری نیست، بلکه فرصتی برای بازسازی روح و قلب انسان و نزدیک شدن به خالق یکتا است.

حجت‌الاسلام محمد حائری شیرازی، استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس فقه الحدیث، درباره جایگاه روزه در اسلام و سایر ادیان توضیحاتی به شرح زیر ارائه داد:

روزه در اسلام یکی از عبادات کلیدی و از ارکان پنج‌گانه دین محسوب می‌شود. قرآن کریم در آیه ۱۸۳ سوره بقره به‌طور مستقیم به وجوب روزه اشاره کرده و آن را در امتداد سنت الهی برای ادیان پیشین معرفی کرده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ». این آیه نشان می‌دهد که روزه نه‌تنها یک واجب شرعی بلکه یک ابزار تربیتی برای کسب تقوا و تهذیب نفس است. همچنین، در احادیث پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) بر جایگاه ویژه روزه تأکید شده و از آن به‌عنوان سپری در برابر آتش جهنم و عاملی برای رشد معنوی یاد شده است.

علاوه بر بُعد عبادی، روزه در اسلام تأثیرات اجتماعی مهمی دارد. این عبادت، فرد را به همدردی با فقرا و نیازمندان سوق می‌دهد و او را نسبت به نیاز‌های طبقات محروم جامعه آگاه‌تر می‌سازد. همچنین، روزه‌داری با ایجاد نظم در زندگی فردی و اجتماعی، خودکنترلی و تقویت اراده را در انسان افزایش داده و موجب تزکیه نفس می‌شود؛ بنابراین، روزه در اسلام فراتر از یک تکلیف دینی، یک سازوکار تربیتی و اجتماعی برای رشد فردی و همبستگی اجتماعی است.

روزه در یهودیت نیز یکی از عبادات مهم محسوب می‌شود و در مناسبت‌های مختلف، از جمله «یوم کیپور» یا روز کفاره، مورد توجه قرار دارد. در این روز، یهودیان از غروب تا غروب روز بعد از خوردن و آشامیدن امتناع می‌کنند. این روزه ضمن این که واجب است، به‌منظور توبه، طلب مغفرت و نزدیک شدن به خداوند گرفته می‌شود. علاوه بر «یوم کیپور»، روز‌های دیگری مانند نهم آو و تیشعا بآو نیز به عنوان روزه‌های مقدس یهودیان شناخته می‌شوند که یادآور وقایع تاریخی مهمی از جمله ویرانی معبد مقدس است. در مسیحیت، روزه یکی از اعمال مذهبی است که بیشتر به‌صورت فردی و با اهداف معنوی انجام می‌شود.

«چهل روز روزه بزرگ» (Lent) از مهم‌ترین دوره‌های روزه‌داری در مسیحیت است که به عنوان آمادگی روحی برای عید پاک گرفته می‌شود. در این دوره، مؤمنان مسیحی از مصرف برخی غذاها، نوشیدنی‌ها یا لذت‌های دنیوی پرهیز می‌کنند. برخلاف روزه در اسلام که احکام مشخصی دارد، روزه در مسیحیت انعطاف‌پذیرتر است و بیشتر جنبه نمادین و اختیاری دارد. کلیسا‌های مختلف ممکن است دستورالعمل‌های متفاوتی درباره روزه ارائه دهند، اما هدف کلی آن، تقویت ارتباط با خدا و تمرکز بر مسائل معنوی است.

روزه در اسلام از نظر احکام، ساختار و اهداف، تفاوت‌های مهمی با روزه در ادیان دیگر دارد. نخست، در اسلام روزه دارای چارچوب مشخصی است که فرد مکلف از اذان صبح تا اذان مغرب از خوردن، آشامیدن و برخی اعمال خاص خودداری می‌کند، در حالی که در مسیحیت و یهودیت، روزه غالباً به شکل محدودتر یا انعطاف‌پذیرتر انجام می‌شود. به عنوان مثال، در برخی شاخه‌های مسیحیت، افراد می‌توانند به‌جای پرهیز کامل از غذا، از مصرف برخی مواد غذایی خاص خودداری کنند.

یکی از تفاوت‌های دیگر، اهداف و فلسفه روزه است. در اسلام، روزه نه‌تنها یک عبادت فردی برای تزکیه نفس محسوب می‌شود، بلکه جنبه اجتماعی قوی نیز دارد. روزه موجب همدلی با فقرا، تقویت نظم اجتماعی و کنترل هوای نفس می‌شود. در مقابل، در بسیاری از سنت‌های مسیحی و یهودی، روزه بیشتر به عنوان یک عمل ریاضتی برای توبه، طلب مغفرت و آمادگی برای مناسبت‌های مذهبی در نظر گرفته می‌شود.

همچنین، روزه در اسلام واجب و دارای احکام فقهی صریح است، در حالی که در مسیحیت و یهودیت، اجرای آن تا حد زیادی به انتخاب فرد بستگی دارد. در اسلام، رعایت شرایط و آداب روزه اهمیت بالایی دارد و ترک عمدی آن بدون عذر شرعی، کفاره و جبران خاصی را می‌طلبد. اما در ادیان دیگر، جایگزین‌هایی برای روزه مانند انجام کار‌های نیک یا دعا در نظر گرفته شده است.

در ادامه حتما بخوانید دعای روز دوم ماه مبارک رمضان و اهمیت قرائت و انس با قرآن + صوت و فیلم

در نتیجه، روزه در اسلام به عنوان یک رکن دینی با ابعاد فردی و اجتماعی گسترده، از سایر ادیان متمایز می‌شود. در نهایت، می‌توان گفت که روزه یکی از سنت‌های مشترک ادیان الهی است که در طول تاریخ، نقش مهمی در رشد معنوی و اصلاح فردی و اجتماعی انسان‌ها ایفا کرده است. ماه رمضان فرصتی ارزشمند برای بهره‌مندی از برکات این عبادت و دستیابی به معنویت و خودسازی بیشتر است.

منبع: ایسنا