درباره مجموعه‌داستان «کابوس‌های حضرات والامقام» نوشته برتراند راسل

فرشاد جابرزاده | شهرآرانیوز - از میان جوایز حساسیت برانگیز نوبل ادبیات یکی جایزه‌ای بود که به برتراند راسل، فیلسوف شهیر انگلیسی، در سال ۱۹۵۰ میلادی اعطا شد. منتقدان این رخداد تا امروز بر آن اند که نوبل ادبیات باید به نویسنده‌ای داده شود که عمده شهرت و موفقیتش را مدیون ادبیات باشد، نه عرصه‌های دیگر. این گونه می‌نماید که استدلال آن‌ها تا حد زیادی پذیرفتنی است و راسل را بیشتر به عنوان فیلسوف، جامعه شناس و ریاضی دان می‌شناسند تا داستان نویس. آکادمی نوبل نیز علت انتخاب او را نه تخیل روایی و قدرت آثار داستانی اش، بلکه تلاش و ایثار او برای دفاع از آرمان‌های انسانی و اندیشه صلح جویانه اش بیان کرده است، نکته‌ای که خود بر انتقاد‌ها صحه می‌گذارد و به ما متذکر می‌شود که انتظارمان از راسل داستان گو نباید به اندازه راسل فیلسوف باشد. با این همه، به عقیده نگارنده این متن، برتراند راسل در قامت نویسنده نیز حرف برای گفتن دارد.

 

«کابوس‌های حضرات والامقام» درباره کابوس‌های شخصیت‌هایی واقعی و در قالب داستان‌هایی مملو از کنایه‌ها و انتقادات جالب راسل به فضای فرهنگی یا اجتماعی است. نویسنده با ارجاعاتی به جهان بیرون متن، والامقام‌ها و رفتارشان را به تمسخر می‌گیرد. برای نمونه، در دومین داستان مجموعه، «کابوس آقای بودلر»، راسل کابوس مردی را روایت می‌کند که سانسورکننده آثار شکسپیر بوده، مردی که مجموعه‌ای تصحیح شده از آثار تراژدی نویس بزرگ برای خانواده‌ها منتشر کرده است و در کابوس هایش همسر او سراغ نسخه اصلی نمایش نامه‌های شکسپیر می‌رود. انتقاد‌های راسل در این داستان به خفقان فرهنگی و ادبی برآمده از تفکری است که آثار شکسپیر را باعث انحطاط فکری جوانان می‌داند. جالب آن است که داستان بعدی ِ مجموعه تمام شخصیت‌های نمایشنامه‌های شکسپیر در برزخ نشسته اند و درباره امیال و عقده‌های خود حرف می‌زنند و هریک به گونه‌ای از دست جناب شکسپیر بزرگ عصبانی است! برخی داستان‌های این مجموعه به گونه‌ای است که اگر از پیشینه و ارجاعات فرامتنی آن‌ها -مثلا ارجاع به تراژدی‌های شکسپیر یا اوضاع سیاسی قرن بیستم- باخبر باشیم لذت خواندنشان دوچندان خواهد شد. البته مترجم پانویس‌های خوبی برای کتاب نوشته است که به درک لایه‌های داستان‌ها کمک می‌کند. دو داستان دیگری که به گمان نگارنده، قدرت نویسندگی فیلسوف نامدار را نشان می‌دهد، نخست داستانی است که دو دانشمندْ روبات‌ها را به آرامی جایگزین بشر می‌کنند و در نهایت به نظاره انقراض انسان می‌نشینند، و دیگری کابوس الهی دانی است که در روز داوری درمی یابد راجع به انسان چیزی نمی‌داند.

 

«کابوس‌های حضرات والامقام» مجموعه داستانی خلاقانه از جناب فیلسوف است، داستان‌هایی که با نثر ادیبانه برتراند راسل و جهان بینی ویژه اش همراه می‌شود و مطالعه شان عیش مدام خواهد بود. این کتاب را سال گذشته انتشارات مانیا هنر با ترجمه محمود رافع در ۱۷۰ صفحه به چاپ رسانده است.