شهرآرانیوز - محمود کیانوش را بنیان‌گذار شعر امروز کودک و نوجوان ایران می‌دانند. او اولین شعر‌های کودک و نوجوانش را در مجله پیک منتشر می‌کرد و در کنار این‌ها داستان و نقد هم می‌نوشت و گاهی ترجمه هم می‌کرد. «پیک دانش‌آموز» را در دهه ۴۰ و نیمه اول دهه ۵۰ دفتر انتشارات آموزشی برای دانش‌آموزان، معلمان و خانواده‌ها منتشر می‌کرد؛ همان مجله‌ای که انتهای دهه ۵۰ تعطیل شد و از اوایل دهه ۶۰ با عنوان «رشد» در مدارس توزیع می‌شد. کیانوش نه‌تن‌ها در سرودن شعر که در نظریه‌پردازی و تدوین نظری شعر کودک و نوجوان امروز ایران هم نقش زیادی داشته است.

کنفرانس مجمع بین‌المللی کارشناسان «ادبیات کودکان در خدمت آشنایی و همکاری جهانی» در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال ۱۳۴۵
از چپ به راست: محمود کیانوش، لیلی ایمن، و توران میرهادی

«از همین همیشه دیر رسیدن‌های حالا انگار طبیعیِ ماست که درست در روز‌هایی که قرار بود نسخه‌ای از فیلم «کودکیِ ناتمام» را که درباره شعر کودک ساخته بودم برای محمود کیانوش بفرستم و درست چند ساعت پس از انتشار اولین تیزر فیلم و درست در زمانی که آماده می‌شویم برای عرضه و نمایش فیلم، خبر می‌رسد از رفتن محمود کیانوش...

محمود کیانوش، چه از حیث آغازگری و چه از منظر نوع کار، بلندای شعر کودکِ پیش از انقلاب و اوجی بر ادبیات کودک ایران بود؛ بودنی که به اعتقاد بسیاری از صاحبانِ نظر، هنوز هم از جنسِ «هست» است و نه فقط محدود به زمانه‌ای که بود... و لعنت بر این «بود»‌ی که در «نبود» ِ آدم‌ها باید نوشت و به یادِ بودن‌شان.

از همان ابتدای کار، بنای قطعی‌مان بر حضور محمود کیانوش در فیلم بود و هماهنگی‌هایی هم با دوستی ساکن لندن شده بود برای تصویر و گفتگو؛ و فکر همه چیز را می‌کردیم جز مخالفتش. نه البته خود مخالفتش که حق طبیعیِ او و هر کسی‌ست، که دلیل مخالفتش. از طریق دو دوست مشترک و دم‌خور با او، اقدام کردیم و پاسخ منفی‌اش نه به گفتگو و همکاری با ما و فیلم‌مان، که نه به صحبت درباره شعر و ادبیات کودک بود و به شکل سوال‌برانگیزی حاضر بود درباره وجوه مختلف کار‌های مختلفش سخن بگوید جز شعر کودک که حالا در مقایسه کم‌اهمیت می‌دانستش. در همه جامع‌الاطرافی‌اش، این جلد از کارنامه کاریِ خود را به‌کلی به کناری گذاشته بود و علاقه‌ای نشان نمی‌داد به مرور دوباره‌ای حتی. آن هم نه از جنسِ پس‌زدن، که اساسا از سنخِ برائت از این بخشِ زندگی. سوال‌برانگیزی‌ِ ماجرا هم با ما ماند و ماند و ماند...

می‌خواستم پس از ارسال فیلم و وقتی به تماشا نشست و دید که نسل پس از انقلاب هم او را در اوج می‌بیند و فیلم هم بلندای جایگاهش را ارج می‌نهد، دوباره سراغش روم و سوالی در ذهنم نمانَد از این نظر... که دیر رسیدنِ دیگری شد و دیگر محمود کیانوشی در میان‌مان نیست که «کودکیِ ناتمام» ِ ما را ببیند..

 

تصویری از آخرین پیام دوست عزیز نویسنده و پژوهشگرم، محمد شریفی، که مهربانانه پی‌گیرِ ماجرا بود.»

 

محمود کیانوش برای من در پنج نگاه:

 اولین برخورد من با نام «محمود کیانوش» در کودکی بود، در مجلات و کتاب‌های درسی دبستانی که از ایران می‌آمد یا در سفرهایی که داشتیم تهیه می‌کردیم. محمود کیانوش از نام‌های پرتکرار در آن کتاب‌ها و مجلات بود، با شعرهایی که بسیار دوست داشتم.

 در اوایل دهۀ هفتاد یک دورۀ آموزش ادبیات کودک برای فرهنگیان در مشهد گذاشته بودند، از دوره‌های آموزش ضمن خدمت که در آموزش و پرورش رایج است. جناب مصطفی محدثی از همکاران آن دوره بود و مرا هم ایشان به مسئولان آن معرفی کرده بود. من مانده بودم که درباره ادبیات کودک چه بگویم، در حالی که هیچ شناخت و مطالعه‌ای ندارم. دوستان کتاب «شعر کودک در ایران» محمود کیانوش را معرفی کردند و به‌راستی آن کتاب، همه آن دورۀ مرا ساخت. چقدر از این کتاب ارزشمند بهره بردم و چقدر آموختم و چقدر برای آن دورۀ آموزشی از آن استفاده کردم.

 در یکی از سال‌های دهۀ هشتاد بود که تلفنی به من آمد از خارج. تلفن را برداشتم. گفت «من محمود کیانوش هستم». حیرت زده شدم. من؟ محمود کیانوش؟ آن هم از لندن؟ ایشان گویا یک مطلب دربارۀ شعر افغانستان یا ادبیات کودک و نوجوان افغانستان (درست به خاطرم نیست) از من خواست برای انتشار در جایی. با ایمیل به هم مرتبط شدیم و برایم شگفت‌آور بود که کسی در آن سن با امکانات جدید ارتباطی آشناست. بسیار خونگرم و مهربان بود و بسیار با احترام برخورد کرد نسبت به من که شاید نیمی از سن او را داشتم. در حین صحبت از ناراحتی چشم شکایت کرد و این که نشانی ایمیل یا چنین چیزی را به زحمت توانسته بود بخواند.

 جناب سیداحمد میرزاده شاعر و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان کتابی در نقد آثار پژوهشی در مورد کودک و نوجوان نوشته بود و بخش قابل توجهی از آن کتاب به نقد کتاب «شعر کودک در ایران» محمود کیانوش اختصاص داشت. باز همان شاعر دوران کودکی من پیش چشمم قرار گرفت.

 و امروز، خبر درگذشت محمود کیانوش را شنیدم، کسی که هرچند گاه‌به‌گاه، ولی در طول نزدیک به ۴۵ سال با نام و آثار او ارتباط داشتم. روحش شاد.

 

 

چند شعر از محمود کیانوش