برش تاریخی از داستان ساخت برج ایفل

هدی جاودانی | شهرآرانیوز؛ ایده ساخت ایفل به‌مناسبت «نمایشگاه جهانی» سال ۱۸۸۹ و برای بزرگداشت صدمین سالگرد انقلاب فرانسه رقم خورده بود. ژانویه ۱۸۸۷ ساخت برج آغاز شد. یک ماه قبل، گوستاو ایفل توافق‌نامه‌ای را با دولت فرانسه به امضا رسانده‌بود که امتیاز ۲۰ سال استفاده از زمین برج و همچنین دریافت بودجه‌ای که یک‌چهارم هزینه‌های ساخته بود را پوشش می‌داد. اما بسیاری از مردم پاریس آن‌قدر‌ها از ساخت چنین سازه‌ای خرسند نبودند.

طولی نکشید که اعتراض هنرمندان به ساخت برج، در تیتر یک روزنامه «لوتامپ»، یکی از رسانه‌های مشهور وقت فرانسه، خودنمایی کرد. بیش از ۴۰ نفر از هنرمندان بنام فرانسوی، کسانی، چون «شارل گونو»‌ی آهنگ‌ساز، نویسندگانی، چون «گی دو موپاسان» و «الکساندر دومای پسر»، شاعرانی، چون «فرانسوا‌کوپه»، «لوکونت دو لیل» و «سولی پرودوم» و نقاشانی، چون «ویلیام-آدولف بوگرو» و حتی «شارل گارنیه»، معمار مشهور فرانسوی، با انتشار بیانیه‌ای مخالفت خود را با ساخت برج ایفل اعلام کردند.

 

در متن این بیانیه آمده بود:
«ما مدافعان زیبایی پاریس که تا این لحظه دست‌نخورده باقی مانده است، به‌خاطر نادیده گرفتن ذوق و سلیقه مردم فرانسه، به نام هنر و تاریخ فرانسه که هر آن در معرض خطر است، علیه سازه‌ای که در قلب پایتختمان قرار است برپا شود، علیه برج ایفل عبث و اهریمنی [..]اعتراض می‌کنیم.»

اعتراض‌ها به ساخت برج، به همین‌جا ختم نشد. مجله «سازه‌های مدرن» پاریس، ساخت چنین برجی را عملی نمی‌دانست و انتقاد‌های بسیاری را به‌ویژه به آسانسور‌های برج، وارد می‌کرد. نویسندگان نیز به این بیانیه اکتفا نکردند و هرکدام به‌صورت مستقل، ساخت برج را به استهزا گرفته بودند؛ «لئون بلوا» برج را «تیر چراغ رقت‌انگیز» توصیف می‌کرد. «پل ولری» آن را «ناقوس اسکلتی» نامیده بود و «موپاسان» آن را «هرمی بلند و استخوانی از نردبان‌های آهنی» و «اسکلت غول‌آسای زشت» می‌خواند.

دیگر زمان آن رسیده بود که گوستاو ایفل، سازنده برج، به انتقاد‌هایی که مشاهیر فرانسه مطرح کرده بودند، پاسخی درخور دهد. او در جوابیه خود گفت:
«آیا فکر می‌کنیم که یک مهندس درمورد زیبایی سازه‌ای که خلق می‌کند، دغدغه‌ای ندارد یا اینکه به‌دنبال شکوه، دوام و ماندگاری سازه خود نیست؟» «ایفل طراحی خود را از اهرام مصر وام گرفته است -که درنهایت «تلی دست‌ساخته از گِل» هستند- تا ماهیت معمولی، اما منحصربه‌فرد سازه نمایان شود. تا «نمادی از قدرت و غلبه بر دشواری‌ها» به یادگار بماند.»

 

گوستاو ایفل توانست با حمایت مسئولان شهری به ساخت برج ادامه دهد. با تکمیل برج و دستیابی به محبوبیتی بی‌سابقه، تمامی منتقدان در سکوت فرورفتند. نماد توسعه فناوری و صنعتی پاریس که زمانی هنرمندان شهر محکومش کرده بودند، طولی نکشید که به نماد زیبایی‌شناختی پاریس و فرانسه تبدیل شد.