طنز عماد، ریشخندی به درد‌های جامعه است

عماد، عشق را استاد خود می‌داند و صمیمانه‌ترین لحظه‌های عاطفی و عاشقانه را در غزل سنتی امروز به تصویر کشیده است. نه به زیبایی کلام و آراستگی مضمون می‌اندیشد و نه به شیوه ویژه اسلوب مطلوب. غزل عماد آیینه تمام‌نمای زندگی اوست؛ آیینه‌ای که نه‌تن‌ها حالت‌های بی‌اختیاری، سوختگی و دیوانگی که حتی هق‌هق گریه، زمزمه مستی و بانگ اعتراض او را در آن می‌توان دید.

سادگی، روانی، گیرایی و رسایی در کلام عماد خراسانی، مهم‌ترین ویژگی‌های شعری اوست. برخلاف اشعار بسیاری از شاعران هم‌ولایتی‌اش-به‌ویژه در سده‌های گذشته- خواننده آثارش نیاز ندارد برای درک معانی واژه‌ها به کتاب‌های لغت مراجعه کند؛ در شعر‌های عماد اثری از تصنع زبان، فرم و ساختار وجود ندارد. درواقع شعر‌های او را از لحاظ «سهل و ممتنع بودن» می‌توان با اشعار سعدی مقایسه کرد.

 

البته برخی عماد را برای غزل‌های صرفا عاشقانه‌اش «سعدی روزگار» خوانده‌اند؛ اما من قائل به مقایسه شاعران با یکدیگر نیستم؛ به نظر من، اینکه شاعران صاحب‌سبک را با یکدیگر مقایسه کنیم، نه تنها حُسن نیست که جفا در حق آن‌هاست. عماد از معدود شاعران روزگار خویش است که اسلوب و سبک شعری خاص خود را دارد. البته آن‌ها که دست به چنین مقایسه‌ای زده‌اند، بیشتر به دلیل نشان دادن جایگاه بالا و والای عماد چنین کرده‌اند. شعر عماد هم مانند غزل سعدی شورانگیز و عاشقانه است و هم از دلنشینی و رندانه سخن گفتن حافظ بهره برده است.

در کنار این‌ها، شوریدگی‌هایی شبیه شعر مولانا و شیفتگی به اندیشه‌های حکیمانه خیام نیز در آن یافت می‌شود، اما باز هم با توجه به همه این‌ها، عماد، عماد غزل معاصر است. در این بین اگر شعر را در معنى حقیقی‌اش به جاى آوریم و تنها فن، صنعتگرى و مهارت در تمشیت امر وزن و قافیه و کلمات را مد نظر نداشته باشیم، بى‌شک عماد در غزل‌سرایى از شاعران برجسته و ترازاول معاصر شمرده می‌شود؛ در قیاسى وسیع‌تر، اصلا سخن او از دیگر شاعران متمایز است. در هر صورت، «سهل و ممتنع» بودن را جوهر و راز ماندگاری غزل عماد می‌دانند. جوهری که دیوان او را به کتاب درسی شاعران تازه‌نفس و نوجو و نوگرا بدل می‌کند.

 

طنز هم در شعر این شاعر خراسانی، گاهی با کاربرد گویش مشهدی همراه می‌شود. طنز در جامعه‌ای به وجود می‌آید که به دلیل استبداد حاکمان، شاعرانش نمی‌توانند درد‌ها و فساد حاکم بر جامعه را با زبانی صریح بیان کنند؛ در این میان شاعر اخلاق‌مدار برای بیان دغدغه‌های خود به طنز یا ادبیات تمثیلی روی می‌آورد؛ طنزی که در شعر عماد دیده می‌شود، درواقع ریشخندی است به درد‌های جامعه.