درباره خواهرخواندگی شهرها و مزایای آن برای شهروندان

سپهر خراسانی | شهرآرانیوز؛ خواهرخواندگی از آن مسائلی است که بیشتر آن را برای انسان‌ها متصور هستند، اما پای این شکل از رابطه انسانی به شهر‌ها نیز کشیده شده است و اکنون شهر‌های زیادی با یکدیگر خواهر شده اند. تا کنون زیاد از اخبار یا راهنمایان گردشگری شنیده ایم که فلان شهر با آن یکی شهر خواهرخوانده شده اند. نسبتی که شاید برای ما در نگاه اول بی معنا به نظر برسد. خواهرخواندگی در واقع قراردادی است بین سران مملکتی یا مسئولان اجرایی دو شهر که برای ایجاد هم‌بستگی و اتحاد فرهنگی بیشتر بسته می‌شود. به طور معمول این قرارداد بین شهر‌هایی منعقد می‌شود که دارای منافع، خصوصیات و وجوه مشترک مانند سابقه تاریخی، مؤسسات دانشگاهی یا جنبه‌های گردشگری و مانند آن هستند و در قالب این تفاهم نامه درصدد عمق بخشی به روابط خود هستند.

پس از جنگ جهانی اول و بعد از سال ۱۹۲۰، برای افزایش هم‌بستگی بین دو کشور انگلیس و فرانسه، دو شهر از آن‌ها انتخاب شد و پیوند خواهرخواندگی میانشان شکل گرفت. این پیوند تا سال ۱۹۸۶ و بعد از جنگ جهانی دوم نیز ادامه یافت که نشان از منافع مشترک مردم دو شهر داشت.

پس از جنگ جهانی دوم، دولتمندان کشور‌های مختلف بیشتر به این موضوع علاقه نشان دادند و روز به روز به خواهرخواندگی میان شهر‌ها در جهان افزوده شد. روند ایجاد پیوند خواهری میان شهر‌ها ادامه پیدا کرد و اکنون حدود ۲۴۰۰ شهر دنیا چنین پیوندی با یکدیگر دارند. با خواهرخواندگی شهر‌های جهان انجام قرارداد‌های فرهنگی، ورزشی، اقتصادی و بازرگانی ساده‌تر می‌شود. در ایران قبل از انقلاب، تهران با دو شهر لس آنجلس (۱۹۷۲ میلادی) و سئول (۱۹۶۳ میلادی) پیوند‌های خواهرخواندگی بست.

اولین خواهرخواندگی شهر‌های ایران پس از انقلاب بین دو شهر تهران و بیشکک قرقیزستان در سال ۱۳۷۳ بسته شد. امروزه بیشتر شهر‌های ایران پیوند خواهرخواندگی دارند. نخستین خواهرخوانده مشهد نیز کوالالامپور بود که پیوند آن‌ها سال ۱۳۸۵ ایجاد شد.

خواهرخواندگی فقط یک کار تشریفاتی نیست و این تفاهم نامه تعهداتی را نیز برای طرفین در بردارد. برخی از این تعهدات اخلاقی هستند. شبیه دو خواهر که در سختی‌ها به داد یکدیگر می‌رسند خواهرخوانده‌ها نیز باید همراه یکدیگر باشند. به طور مثال در حوادث و بلایای طبیعی که برای یکی از شهر‌های خواهرخوانده اتفاق می‌افتد شهر‌هایی که هم پیمان هستند باید به شهر آسیب دیده کمک کنند. انتقال تجربیات و آموزش نیروی انسانی مورد دیگری است که اتفاق می‌افتد، برای نمونه تجربیاتی که یک شهر در حوزه شهری خود اندوخته است به خواهرخوانده خود انتقال می‌دهد تا استفاده کنند و به کار بگیرند.

در حوزه‌های فرهنگی هم شهر‌های خواهرخوانده با آداب، رسوم و فرهنگ یکدیگر آَشنا می‌شوند. توسعه گردشگری، معرفی شهر خواهرخوانده در رسانه‌های شهر مقابل، برگزاری نمایشگاه صنایع دستی و… از دیگر اتفاق‌هایی است که در قرارداد خواهرخواندگی اتفاق می‌افتد. در کنار این پیمان تفاهم نامه‌های مشترک همکاری نیز به امضا می‌رسد که دربردارنده منافع تجاری و اقتصادی برای شهرهاست.

خواهرخوانده‌ها در حوزه‌های شهری نیز با هم تبادل اطلاعات کرده و در قالب قرارداد‌هایی از تجربیات هم استفاده می‌کنند. جذب سرمایه گذاری خارجی در پروژه‌های شهری از دیگر اتفاقاتی است که در کنار قرارداد خواهرخواندگی اتفاق می‌افتد و منافعی برای شهروندان در برخواهد داشت، البته به نظر می‌رسد این پیوند که با هدف ایجاد صلح پایدار جهانی میان شهر‌ها برقرار شده، از سوی مسئولان شهر‌ها جنبه نمایشی و نمادین پیدا کرده است. این پیوند که پس از جنگ‌های جهانی رونق یافت با این هدف بود که وقتی احساسات مشترک بین شهروندان دو شهر ایجاد شود، آن‌ها هرگز بنا به دلایل سیاسی و جغرافیایی روی یکدیگر آتش نمی‌گشایند و زندگی را از هم دریغ نمی‌کنند.

شاید بد نباشد بدانید مشهد نیز خواهرخوانده‌های بسیاری دارد که در سراسر دنیا پراکنده اند. کوالالامپور در مالزی اولین پیوند خواهری را با مشهد بست. کوالالامپور یکی از شهر‌هایی است که مورد توجه گردشگران است و از این جهت وجه مشترکی با مشهد دارد. بغداد شهر دیگری است که پیوند خواهرخواندگی آن با مشهد مطرح شده است. کربلا و نجف در عراق که از بزرگ‌ترین شهر‌های مذهبی شیعیان جهان است با مشهد خواهرخوانده هستند. مزارشریف در افغانستان که دارای فرهنگ و زبان مشترک با خراسان و مشهد است از دیگر شهر‌هایی است که (حتی اگر این نسبت در قرارداد‌های میان مسئولان بسته نشود) نمی‌توان پیوند فرهنگی شان را نادیده گرفت.

عشق آباد در ترکمنستان نیز از قلم نیفتاده است. لاهور و کراچی در پاکستان نیز به وجود اشتراکات با مشهد پی برده اند و با آن خواهرخواندگی دارند. حتی ارومچی و سین کیانگ در چین نیز پیوند خواهری با مشهد دارند تا بر وجوه مشترک انسان‌ها تأکید کنند.
البته این پیوند به شهر‌های دو کشور مختلف خلاصه نمی‌شود و می‌تواند میان شهر‌های مختلف یک کشور هم اتفاق بیفتد. در ایران قم، زنجان و شیراز با مشهد پیوند خواهرخواندگی دارند. شاندیز که منطقه گردشگری در نزدیک مشهد هست نیز با زنوز مرند نسبت خواهری پیدا کرده است.

یکی از شهر‌هایی که طی سال‌های اخیر مسئله خواهرخواندگی آن با مشهد مطرح شده؛ شهر هرات است که به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت افغانستان در کوتاه مدت به نتیجه نرسد. شهری که برای یافتن وجوه اشتراک به هیچ قرارداد و امضایی نیاز ندارد. گذشته تاریخی مشترک، هویت خراسانی، زبان فارسی و دیگر اشتراکات فرهنگی آن‌ها را شبیه به یک روح در دو بدن کرده است. شهری که در حوادث اخیرش بیش از پیش نگرانی خراسانی‌ها را برانگیخت تا درباره سرنوشت کشور همسایه نگران باشند.