کرگدن وارونه خطرناک است یا خنده دار؟

راستگو | شهرآرانیوز؛ هر سال مجموعه‌ای از آزمایش‌های علمی در ظاهر عجیب و بیهوده جایزه ایگنوبل را دریافت می‌کنند. این جایزه که از سوی مجله طنز علمی Annals of Improbable Research اعطا می‌شود، از پروژه‌های برتری که ابتدا مردم را می‌خندانند و سپس آن‌ها را به تفکر وا‌می‌دارند، تقدیر می‌کند. به تازگی طرح مطالعه‌ای که کرگدن‌ها را از ناحیه مچ پا به‌صورت وارونه از هلی‌کوپتر آویزان کرده بود، از برندگان جایزه حمل‌و‌نقل ایگ‌نوبل ۲۰۲۱ شد. کرگدن‌ها دچار مشکل شده‌اند.

پنج گونه کرگدن وجود دارد و همه در معرض خطر انقراض هستند. کرگدن سفید سه تُنی کمتر از گونه‌های دیگر در معرض خطر انقراض قرار دارد؛ اما تخمین زده می‌شود که فقط ۲۰ هزار رأس از آن‌ها در طبیعت باقی مانده باشد. گونه‌ای که در مطالعه به شکل وارونه آویزان شد، کرگدن سیاه است که ۱٫۵ تن وزن دارد و جمعیت آن فقط ۵ هزار رأس برآورد می‌شود. پستانداران بزرگ آفریقایی از جمله فیل‌ها، زرافه‌ها و کرگدن‌ها از نظر فیزیولوژیکی حساس هستند. فرایند گرفتن و جا‌به‌جایی آن‌ها می‌تواند به استرس روانی و فیزیولوژیکی منجر شود. اگر به چنین حیواناتی مقدار زیادی داروی آرام‌بخش داده شود یا با تزریق آرام‌بخشی در موقعیت نامناسبی قرار گیرند، ممکن است بمیرند.

از نظر تاریخی، روش‌های انتقال حیوانات وحشی بی‌قاعده و تجربی بوده و روش‌های موفق به شکل رسمی گزارش نشده؛ اما این رویکرد غیررسمی به‌تدریج با پژوهش‌های علمی رسمی جایگزین شده است. اما تابه‌حال کسی نشان نداده بود که آیا آویزان کردن کرگدن‌ها به شکل وارونه برای آن‌ها مضر است یا نه. کرگدن‌ها وقتی در مقصد نهایی بیدار می‌شوند، خوب به نظر می‌رسند؛ ولی آیا واقعا در شرایط خوبی قرار دارند؟

اینجاست که علم وارد می‌شود. شاید خنده‌دار به نظر برسد که ۱۲ کرگدن سیاه را به عمد برای نظارت بر فیزیولوژی آن‌ها به مدت ۱۰ دقیقه به شکل وارونه آویزان کردن؛ اما اگر این پژوهش انجام نشود، کسی نمی‌داند آیا این راه ایمنی برای جا‌به‌جایی این حیوان در معرض خطر است.

مطالعه برنده جایزه ایگ نوبل، عملکرد تنفسی و اثرات متابولیکی کرگدن‌ها را وقتی که از مچ پا به شکل وارونه آویزان شده بودند با زمانی که همان حیوانات به پهلو خوابیده بودند، مقایسه کرد. پژوهشگران دریافتند که عملکرد تنفسی کرگدن‌هایی که به شکل وارونه آویزان بودند، اندکی بهتر از موقعی بود که با تزریق آرام‌بخش روی پهلوی خود قرار داشتند؛ در نتیجه این فرایند حداقل به اندازه روش‌های سنتی حمل‌ونقل مورد تأیید است.