اجرای لاک پشتی پلاک کوبی دام در استان

فرزانه شهامت| سال ۹۷ که سر قاچاقچیان دام شلوغ بود، خروج غیرقانونی دام از کشور جسته و گریخته از سوی مسئولان انکار می‌شد، اما الان که التهاب‌ها خوابیده است، دیگر کسی منکر این نیست که با افزایش قیمت دلار در این سال و تند شدن شیب خروج دام از کشور، عرضه داخلی کم و شرایط برای افزایش قیمت گوشت مهیاتر از قبل شده بود. دی ۹۷ ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز طرح هویت‌گذاری دام را اجباری کرد. اجرای این طرح، فارغ از هزینه‌هایی که روی دست دامدار می‌گذارد، پرونده خیلی چیز‌ها را می‌بندد. شاید از همه مهم‌ترشان آمار‌های نه‌چندان مطمئن از جمعیت کنونی دام باشد که سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی را سخت می‌کند، آن هم در موضوعی که ارتباط مستقیم با امنیت غذایی کشور دارد. بر اساس ابلاغ دولت، پس از اتمام مهلت پلاک‌گذاری، اگر دامی بدون پلاک در جاده‌های بین شهری و حتی درون‌شهری به تور نیروی انتظامی یا دیگر ضابطان بیفتد، برای صاحبش خوب تمام نمی‌شود. دام به عنوان قاچاق، ضبط و فرد به مراجع قضایی معرفی می‌شود. به بیان دقیق‌تر، حمل، نگهداری، خرید و فروش دام سبک و سنگین فاقد پلاک ممنوع خواهد شد. در خراسان رضوی، اجرای طرحی که تا بهمن ماه امسال باید سر و ته آن جمع شود، در چه حال است؟

دست‌انداز‌های طرح
کار هویت‌گذاری دام از اوایل شهریور در استان کلید خورد. قرار است از این به بعد روی گوش هر دام سبک و سنگینی که می‌بینید پلاکی حاوی یک عدد ۱۵ رقمی باشد. این کد حکم یک شماره ملی را دارد که از تولد تا مرگ دام، همراهش است. با ورود این کد به سامانه ثبت هویت وابسته به مرکز اصلاح نژاد دام کشور، معلوم می‌شود که دام چه مشخصاتی دارد، مالکش کیست، الان در کجای کشور است و خیلی چیز‌های دیگر. مجری طرح در استان، ۴ تشکل بخش خصوصی هستند که زیر نظر جهاد کشاورزی کار را پیش می‌برند. همه‌چیز رو‌به‌راه است؟ این‌طور به نظر نمی‌رسد.
یکی از مدیران تشکل‌های دامی استان موانع اجرای طرح را با ما در میان می‌گذارد. مشکلات سامانه ثبت هویت دام وابسته به مرکز اصلاح نژاد دام کشور، یکی از گله‌های اوست. این فعال بخش دامی با اتکا به همین مسئله می‌گوید: پلاک‌کوبی انجام می‌شود، اما ثبت داده‌ها در سامانه خیلی کند است. با این وضعیت، اطمینان دارم که طرح در مهلتی که وزارت جهاد کشاورزی تعیین کرده است جمع و جور نخواهد شد. نقد دیگر او به این طرح هم‌زمانی اجرای آن با بیمه اجباری دام است: بسیار به این موضوع برخورد می‌کنیم که دامدار به پلاک‌کوبی تن می‌دهد، اما عنوان می‌کند که حاضر نیست دام خود را بیمه کند. بیشترشان می‌گویند خدمات قابل قبولی از بیمه ندیده‌اند. برخی هایشان هم می‌گویند دامشان پرواری است و به‌زودی راهی کشتارگاه می‌شود؛ پس دلیلی ندارد که بیمه‌اش کنند. برخی دام‌ها را هم بیمه قبول نمی‌کند، مثلا آن‌ها که کمتر از یک ماه عمر دارند یا آن‌ها که مریض‌اند. ضمن اینکه با جابه‌جایی دام و تغییر محیط نگهداری‌اش، بیمه لغو می‌شود.
این کارشناس اضافه می‌کند: بهتر این بود که می‌گذاشتند پلاک‌گذاری تمام شود، بعد اطلاعات به بیمه‌گذار داده می‌شد تا برای بیمه اجباری سراغ دامدار بروند. تعدد متولی در اجرای طرح هم مشکل ایجاد کرده است. هرکدام از اتحادیه‌های عشایری، گاوداران، دامداران و صنعت دامپروری، صندوق بیمه وابسته به بانک کشاورزی، دامپزشکی و جهاد کشاورزی برای اجرای این طرح وظایفی دارد و این تعدد جلو سرعت کار را می‌گیرد.

تناقض داده‌ها
بخش دولتی حرف خودش را می‌زند، درست مانند بخش خصوصی. داده‌هایشان گاهی هم‌پوشانی دارد، گاهی متفاوت است و گاهی هم متناقض از کار درمی‌آید. مهم‌ترین سؤالمان جمعیت دامی بود که تا الان پلاک هایشان ثبت سامانه شده است. بخش خصوصی به عنوان مجری طرح می‌گوید طرح به دلیل پایین بودن هزینه بیمه، برای دام‌های سبک پیشرفت بسیار بهتری داشته است و بخش دولتی با ارائه آمار تقریبی، می‌گوید که طرح در بخش دام سنگین تقریبا تمام شده است و پلاک‌کوبی دام‌های سبک پیشرفتی کمتر از ۱۰ درصد داشته است. آماری که معاون مدیر امور دام جهاد کشاورزی خراسان رضوی با شهرآرا در میان می‌گذارد از این قرار است: چیزی حدود ۳۰۰ هزار رأس دام سنگین داریم که پلاک ۷۵ درصدشان ثبت سامانه شده است. ۱۵ درصد هم پلاک‌گذاری شده‌اند و در انتظار ثبت در سامانه هستند.
رضا اشکانی‌فر ادامه می‌دهد: تفاهم‌نامه‌ها برای دام سبک تازه منعقد شده و پلاک‌ها اخیرا به استان آمده است. برای همین، پیشرفت کار در این بخش چیزی حدود ۷ تا ۸ درصد است که معادل جمعیتی کمتر از ۱۰۰ هزار رأس می‌شود.
او کندی سامانه را به رفتار کاربران و نه ضعف پشتیبانی نسبت می‌دهد و می‌گوید: سایت نه از دسترس خارج می‌شود، نه پیغام خطا می‌دهد. کاربران داده‌هایشان را روی هم جمع می‌کنند تا در زمان‌هایی مثل آخر هفته اطلاعات پلاک‌ها را وارد کنند. با این وضعیت، معلوم است که سامانه دیر بالا می‌آید. اشکانی فر با تأکید بر اینکه بیمه ترمز اجرای طرح نیست، ماجرا را متفاوت توضیح می‌دهد: تشکل‌ها مجبور نیستند به صورت هم‌زمان مباحث بیمه‌ای دام را پیگیری کنند بلکه طبق دستورالعمل، فهرست دام‌های هویت‌گذاری‌شده را به کارگزار بیمه می‌دهند تا برای بیمه دام‌های واجد شرایط، به دامدار مراجعه کند. او به ذهنیت‌های منفی برخی دامداران درباره بیمه‌گذار واقف است. در این باره می‌گوید: این ذهنیت منفی دوسویه است. از یک سو، بانک با دقت و بر اساس دستورالعمل‌هایشان سعی در راستی‌آزمایی ادعای خسارت دامدار دارد. از سوی دیگر، پایین بودن منابع اعتباری بانک کشاورزی در سال‌های گذشته به اضافه خوب عمل نکردن و سخت‌گیری‌های ورای دستورالعمل‌ها از سوی برخی کارمندان بانک باعث ایجاد ذهنیت منفی در برخی دامداران شده است.