یادداشتی بر تابلوی «اصحاب کسا» اثر حسن روح‌الامین

امیرمنصوررحیمیان | شهرآرانیوز - در بین کسانی که علاقه‌مند به نقاشی و هنر‌های تجسمی هستند و یا خودشان دستی بر آتش رنگ و قلم دارند، کمتر کسی است که با اسم «حسن روح‌الامین» غریبه باشد. او بدون شک یکی از معروف‌ترین و کاربلدترین نقاشان واقع‌گرا در سبک و سیاق باروک در ایران است. کسی که قلمش پخته‌تر از سن و سالش است و آن‌قدر به آناتومی و رنگ مسلط است که هنوز دهه چهارم زندگی را تمام نکرده لایق لقب استاد شده است.

البته ظاهرا خودش چندان اعتقادی به این القاب ندارد و ترجیح می‌دهد تا در آتلیه‌اش به تولید آثاری که از عشق او به ائمه (ع) در وجودش زبانه می‌کشد، بپردازد. او به راستی عاشق اهل‌بیت (ع) و روایات آن‌هاست و به‌خوبی دین و هنر را به‌هم آمیخته است.

آثارش در عین اسطوره‌نگاری قهرمانانش -به خاطر سبک و سیاق باروک- در همان حال هم زنده و پر از جزئیات و واقع‌گرایانه است. به طوری که مخاطب، از دیدن آن روایت تاریخی، منقلب خواهد شد. او یک فریم بسیار تأثیرگذار پیش روی مخاطب می‌گستراند؛ از آن نظر که بیننده صحنه را با تمام جزئیات می‌بیند و عمق احساسی که در آن است را به‌خوبی درک می‌کند. قصدم از این تفاصیل، تشریح هنر یا بزرگ‌نمایی حسن روح‌الامین نیست، که قدما گفته‌اند: «مشک آن است که خود ببوید.»

روح‌الامین هنرمندی است که نه‌تنها درد و سختی ائمه (ع) را به تصویر می‌کشد، که روایات و داستان‌های پیرامون ایشان را هم نقش می‌زند. هم‌زمان با ولادت رسول اکرم (ص) از روایات درباره آن حضرت برای شادباش این میلاد نگاهی داریم به «اصحاب کسا» اثر حسن روح‌الامین. او روایت را با تمام جزئیات دیدنی و نادیدنی‌اش برای بیننده با استفاده از رنگ و قلم‌مو تعریف می‌کند. یکی از معروف‌ترین اتفاقات مربوط به رسول‌ا... (ص)، به خانواده ایشان و عبایی که روی سر آن‌ها کشید، مربوط می‌شود.

کساء پارچه یا عبایی بود که پیامبر خدا (ص) به همراه حضرت علی (ع)، حضرت فاطمه زهرا (س)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) در زیر آن قرار گرفتند. آیه ۳۳ سوره مبارکه احزاب در قرآن هم درباره اهل‌بیت پیامبر (ص) با اشاره به همین اتفاق است. این آیه درباره اهمیت این موضوع است که خداوند رجس و پلیدی را از این خاندان دور و ایشان را مطهر کرده است.

آیه‌ای که به این شرح نازل شده است: (انما یُرید الله لیُذهب عنکم الرجس اهل‌البیت و یطهرکم تطهیرا) -خداوند می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملا شما را پاک سازد. تابلوی «حدیث کساء» در ابعاد ۱۳۰ سانتی‌متر در ۱۵۰ سانتی‌متر، با تکنیک رنگ روغن روی بوم کار شده است. نام آن برگرفته از این حدیث است که در کتب شیعه و سنی به صورت متواتر نقل شده است. ترکیب‌بندی این اثر به صورت عمودی و ایستاده است.

در مرکز تصویر ساق دست رسول اکرم (ص) قرار دارد که منتهی به خود او در سمت چپ قاب است. گردش چشم به دلیل تفاوت رنگی سفید و سبز تیره و مشکی، در میان رنگ آبی زمینه در همان حوالی است. بعد از دست پیامبر (ص) و خود ایشان که با تنوع رنگ بین سبز تیره عبا و سفیدی لباسش پوشانده شده است، کودکی دیده می‌شود که سفید پوشیده و صورتش در سایه است و به چشم نمی‌آید. بعد آن حضرت علی (ع) که او هم در حالی که لباس سفیدی به تن دارد، پشت به تصویر کرده است و در انتها حضرت فاطمه (س) تنها فردی که وجودش برای ادامه رنگ عبا و همین‌طور ادامه نسل پیامبر حیاتی است در گوشه سمت راست تابلو نشسته است.

تا اینجا چهار نفر در کادر دیده می‌شوند. در حالی که در تمام روایات آل‌عبا پنج نفر بوده‌اند. غیاب نفر پنجم که به دلیل زاویه‌دید هنرمند از نظر دور شده است را دست جبرائیل در بالا و سمت راست قاب تابلو جبران می‌کند. انگار برای اینکه به بیننده یادآوری کند، دقیقا به جای نفر پنجم اشاره می‌کند. بال‌های جبرائیل و زمینه اثر، با غلبه رنگ آبی نشان‌دهنده اوج روحانیت موقعیت و حسرت فرشتگان است. حسرت برای جا نداشتن زیر عبایی که بهترین بندگان خدا بر سرشان کشیده‌اند.