شهر فشرده و توسعه پایدار شهری

یکی از مسائل مهم شهرسازی قرن بیستم، «پراکنده رویی» یا توسعه بی رویه شهر‌ها بوده است. بر همین اساس بیشتر نظریه پردازان در حمایت از زندگی با تراکم زیاد با طرح راه حل «شهر فشرده»، از رویکرد گسترش بی رویه شهر‌ها کاستند و پویایی و سرزندگی آن‌ها را خواستار شدند. شهر‌ها همیشه مکان‌های جالبی برای زندگی بوده اند و در آینده نیز می‌توانند باشند، لذا مفهوم پایداری شهر‌ها و ترکیبات آن مثل توسعه پایدار مورد توجه قرار دارد که تضمین کننده زندگی طولانی، سالم و باکیفیت برای نسل آینده نیز هست.

در «فرآیند پایداری جهانی» شهر‌ها جایگاه ویژه‌ای داشته اند و نیل به پایداری در قوانین حاکم بر برنامه ریزی شهری به اولویت جامعه جهانی تبدیل شده است، این درحالی است که شهر‌ها تنها ۲ درصد سطح جهان را تشکیل داده اند که ۶۰ تا ۸۰ درصد انرژی جهان را مصرف می‌کنند و عامل بیش از ۷۰ درصد نشر گاز‌های گلخانه‌ای هستند. درواقع شهر‌ها هستند که مفهوم پایداری را در درازمدت با موفقیت یا شکست همراه خواهند کرد.

این مسئله به همراه نگرانی‌های زیست محیطی و بحران‌های اکولوژیکی حاصل از ناپایداری محیطی شهرها، سبب شده است که جست وجو برای «فرم شهر پایدار»، جانشین جست وجو برای «فرم شهر ایده آل» شود. در این بین دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده است که شهر فشرده یکی از آن هاست. در شهر فشرده، توسعه شهری تنها در مکان‌هایی دنبال می‌شود که در آن‌ها دست اندازی تکنیکی و فنی ازسوی بشر قبلا بر روی طبیعت صورت گرفته باشد، به صورتی که فرمی مناسب برای پیاده روی، دوچرخه سواری، حمل ونقل مؤثر عمومی و همچنین شکلی از تراکم شهری که موجب تعامل اجتماعی می‌شود، پیگیری می‌شود.

هدف اصلی شهر فشرده، ارتقای کیفیت زندگی شهروندان است که به عنوان واکنشی به روند پراکندگی شهر‌ها روی می‌دهد. ساختار فشرده شهری واقعیت پیچیده زندگی امروزی شهر‌های جهان را انعکاس می‌دهد که می‌تواند درمورد شهر‌های شعاعی، طولی و ارگانیک که در امتداد مسیر‌های ارتباطی شکل می‌گیرد، به عنوان الگویی مناسب مطرح شود.

این الگوی توسعه شهری، سطوح مناسبی از فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی را در مراکز شهری حفظ می‌کند و اطمینان می‌دهد که تمام بخش‌های شهر (حتی بخش‌ها و محله‌های دورافتاده تر) در فاصله مناسبی از امکانات اصلی خدمات شهری قرار دارند. اکنون کمبود این سطح از توسعه در بیشتر نواحی شهری و پراکنده امروز، احساس می‌شود.

درواقع منظور، «بخش بندی خوانا» از فضا‌های عمومی است که نه تنها بخش‌های مختلف محله‌ها و واحد‌های همسایگی را به هم متصل می‌کند، بلکه شهروندان را از درون خانه ها، مدارس و محل کارشان به هم مرتبط می‌سازد. در شهر فشرده، تأکید بر رشد مراکز شهری موجود و زمین‌های بازیافتی و درعین حال اجتناب از گسترش و پخش شدن شهر در حاشیه هاست. در بند «کالبد شهری چشم انداز جهان شهر برکت و کرامت»، تحقق شهر «مهربان، خوانا، زیبا و روحنواز» دنبال می‌شود.