حس خوب تعلق شهروندان

محیط زندگی انسان از ابعاد اجتماعی و کالبدی تشکیل شده است و انسان‌ها مکان‌های اطراف خود را خلق می‌کنند. یکی از شاخصه‌های مهم ارتباط انسان با محیط، احساس «تعلق مکانی» و «تأثیرات فضایی (محیطی)» است که در راستای تداوم حضور انسان در مکان و تلاش برای توسعه و آبادانی آن، نقش تعیین کننده‌ای دارد.

محیط علاوه بر عناصر کالبدی شامل معانی و پیام‌هایی است که مردم براساس توقعات و انگیزه‌های خود، آن را رمزگشایی می‌کنند. این حس کلی که پس از ادراک و قضاوت درباره محیط در فرد به وجود می‌آید، «حس تعلق مکان» است. شهر‌ها نیز از این قاعده مستثنا نیستند و همواره یکی از مباحث مورد توجه مدیریت شهری، «احساس تعلق شهروندان» بوده است.

احساس تعلق یکی از دستاورد‌های مهم برای اداره شهر محسوب می‌شود؛ زیرا به صورت مستقیم بر عواملی همچون مشارکت، امیدواری، شادی و نشاط عمومی، پرداخت حقوق و عوارض شهری، همگرایی، رفاه و آبادانی و توسعه شهر اثر می‌گذارد.

این حس به گونه‌ای به پیوند فرد با مکان (محیط) منجر می‌شود که انسان خود را جزئی از مکان می‌داند، به حضور در آنجا افتخار می‌کند، دربرابر پیشرفت آن احساس مسئولیت می‌کند، با عناصر آن پیوند، تعامل و هم افزایی برقرار می‌کند و براساس تجربه‌های خود از نشانه ها، آداب، معانی، عملکردها، شخصیت، تاریخچه و نقشی برای مکان، در ذهن خود تصویر می‌سازد.

«حس تعلق شهری»، عامل مؤثر برای پیوند شهروندان با شهر‌ها (قرارگاه‌های مکانی) تعریف می‌شود؛ همان جایی که آحاد جامعه تمایل دارند در آن سکونت کنند، جزئی از آن به حساب آیند و در آنجا احساس راحتی و امنیت داشته باشند.

این موارد به علاوه خلق فضای شهری مؤثر، کارآمد و پویا به صورتی که با نیاز‌های اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی، فیزیکی، اقتصادی و... مردم جامعه هماهنگ باشد، همواره دغدغه بسیاری از برنامه ریزان و طراحان شهری بوده است که به عنوان جزئی از سرمایه اجتماعی شهر از آن یاد می‌شود.

براساس چشم انداز جهان شهر برکت و کرامت، بعد «کالبد شهری» با مفاهیم «یکپارچه، روان، متصل، دسترس پذیر و کرامت محور»، بعد «محیط زیست شهری» با مفاهیم «پاکیزه، سالم، سازگار با زیست بوم، تاب آور و پایدار» و بعد «مدیریت شهری» با مفاهیم «آینده نگر، گفتمانی، مردمی، علمی، هوشمند، قانون مدار، فسادستیز و جهادی» نقش مهمی در خلق و توسعه تعلق شهروندان دارند.

تعلق شهروندان، تضمین کننده دوام شهر‌ها و پیش نیاز قوام آن هاست که با وجود ماهیت انتزاعی، نقشی بسیار مهم با اثرات واقعی و انکارناپذیر در مسیر پیشرفت شهر‌ها دارد.