گران‌شدن بنزین شوک بود

رادمنش| ابراهیم فیاض، جامعه‌شناس، از تغییر ناگهانی قیمت بنزین شوکه شده است. موضوعی که بتواند جامعه‌شناسی را که مویش را در رصد اعتراضات جامعه و بحران‌هایش سپید کرده است شوکه کند، برای مردم عادی ولتاژ بسیار بالاتری دارد. هر چند تند (به معنای سریع) صحبت کردن از ویژگی‌های بیانی فیاض است، اما به نظر می‌رسید در طول مصاحبه‌ای که با او داشتیم، با سرعتی بیش از حد معمولش کلمات را پشت سر هم می‌چیند و این ریتم تا پایان از نفس نیفتاد. با او درباره شیوه اطلاع‌رسانی دولت در موضوع گران‌شدن بنزین و پیامد‌های پس از آن و پیش‌درآمدهایش صحبت کردیم که می‌توانید در ادامه بخوانید.

آقای دکتر، شما با نحوه اطلاع‌رسانی در موضوع گران‌شدن بنزین از طرف دولت موافق هستید و اگر نه، فکر می‌کنید چه شیوه‌ای بهتر بود؟
نه متأسفانه. شوک بود. خود من بی‌اطلاع بودم و وقتی نیمه شب رفتم بنزین بزنم از صفی که دیدم شوکه شدم. وقتی رفتم خانه فهمیدم بنزین را گران و سهمیه‌بندی کرده‌اند. آدم واقعا مشکوک می‌شود، طوری است که انگار می‌خواهند شوکی به جامعه وارد کنند. الان هم می‌بینیم همه دارند خودشان را مبرا می‌کنند. تشخیص مصلحت گفت ما نیستیم، مجلس که مهم‌ترین نقش را باید داشته باشد، اعتراض کرده است. آیت‌ا... صافی‌گلپایگانی هم گفته دولت این طرح را لغو کند. اینکه در این وضعیت سرما و زمستان، بنزین به‌صورت ناگهانی گران شد، در خور تأمل است. آن هم نه ۵۰۰ تومان که ۲۰۰۰ تومان. می‌توانستند به‌صورت پلکانی قیمت را بالا ببرند. مثلا ۵۰۰ تومان الان می‌بردند بالا، ۵۰۰ تومان شب عید. یک نکته مهم این است که مردم نیامدند کارت‌های بنزینشان را بگیرند و ۷۰۰ هزار کارت سوخت در اداره‌های پست مانده است. وسیله نقلیه عمومی هم به اندازه کافی نداریم. این‌ها نشان می‌دهد که بحران‌های ما بحران‌های عمیقی است. ما فقط خیابان و شهر ساخته‌ایم. آقایان فکر نکرده‌اند. مقوله انرژی و گران‌شدن آن یکی از مقوله‌های امنیتی در جهان است. غرب به شدت به دنبال این است که هیچ‌وقت این اتفاق نیفتد و در پاییز نفت گران نشود. بعد می‌بینیم ایران که صاحب نفت و پالایشگاه است، برعکس عمل می‌کند. چند سال قیمت بنزین را ثابت نگه داشته‌اند و حالا یک‌دفعه برده‌اند بالا. این وضعیت ممکن است بحران ایجاد کند، تورم هم نمی‌دانم چه می‌شود.

فکر می‌کنید نارضایتی برخی مردم فقط ناشی از گرانی است یا نادیده انگاشته شدن هم تأثیر داشته است؟
همیشه همین‌طور است. مردم ما بزرگ‌اند. شاید ترسیده‌اند مردم هجوم ببرند به پمپ‌بنزین‌ها. خواسته‌اند یک‌باره اعلام و شوک وارد کنند، حالا نمی‌دانستند این شوک را که وارد کنند، معلوم نیست کی تمام بشود. ممکن است ادامه پیدا کند، مثل همین برف و راه‌بندان که دیروز در تهران شوک روی شوک وارد کرده است. اکنون من مضطرب هستم که دخترم کی به خانه می‌رسد، این‌ها شوک نیست؟ دیگر آرامشی می‌ماند؟ متأسفانه با این نوع سیاست‌گذاری، احساس ناامنی به مردم دست می‌دهد.

نکته دیگر درباره اعتراض‌های پیش آمده این است که آیا اقشاری از مردم راه‌های اعتراض مسالمت‌آمیز را یاد گرفته‌اند یا واکنش آن‌ها نسبت به شرایط متفاوت است؟
در ایران اعتراضات تراکمی می‌رود بالا. الان یارانه قشر متوسط را دارند قطع می‌کنند و اولین سؤال برای قشر متوسط که یارانه‌اش قطع می‌شود و آن را بدون اجازه‌اش به قشر پایین می‌دهند، این است که قصه چه می‌شود؟ رسانه‌های روسیه هم شوکه شده بودند و می‌گفتند بنزین در ایران ۳ برابر شده است.

در کشور‌های دیگر و در زمان بروز نارضایتی‌های عمومی، واکنش مردم چگونه است؟
آن‌ها هیچ‌وقت این‌طور بنزین را گران نمی‌کنند. در بحران که این کار را نمی‌کنند. چندشب پیش وزیر نیرو می‌گفت، قرار است برف سنگینی در شمال بیاید و آماده باشید، بعد همان موقع بنزین را گران کرده‌اند. در سرمای شدید که خودرو‌ها در راه مانده‌اند، اگر کارت‌سوخت هم نداشته باشند چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ نتیجه‌اش را می‌بینید. چون دولت کمبود بودجه دارد و می‌خواهد شلاقی جبران کند.

در دوره آقای احمدی‌نژاد هم این اتفاق افتاد و بنزین یک‌باره چند برابر شد، فکر می‌کنید آن اتفاق شوک نبود؟
آن هم شوک بود و مگر کم شوک وارد کرد و دیدید چه بر سر مردم آمد. به نظر من قصه این‌ها همین کمبود بودجه برای سال آینده است. ما هم دچار بحران هستیم، اما راهش این نیست که یک‌دفعه این‌قدر بنزین بالا برود. جالب است که قشر‌های میلیاردر مثل پزشک‌ها و بازیکنان فوتبال مالیات نمی‌دهند و این بودجه را دارند از مردم عادی می‌گیرند.