روایتی از موزه دانشگاه فردوسی مشهد

سیده نعیمه زینبی | شهرآرانیوز؛ موزه دانشگاه فردوسی به توصیف تصویری از عمری می‌پردازد که بر این دانشگاه رفته است. جایی میان دانشکده علوم اداری و علوم ریاضی، روبه روی زمین چمن امام رضا (ع)، ساختمانی در انتظار است تا روایتش از تاریخ دانشگاه را واگویه کند. از پله‌های ورودی که بالا بروید، راهنما، شما را به دنیای یکی از قدیمی‌ترین و وسیع‌ترین دانشگاه‌های ایران می‌برد.

موزه دانشگاه سال ۹۷ زیر نظر مرکز آثار مفاخر و اسناد دانشگاه فردوسی در ساختمان قدیمی تعاونی که برای کاربری جدید بازسازی شده بود، راه اندازی شد.

۴۵۰ متر فضای نمایشگاهی و ۱۰۰ متر فضای اداری، نخستین موزه‌ای است که به تاریخ خود می‌پردازد.

موزه دانشگاه فردوسی در شهریور ۹۸ پس از ارائه پرونده و مستندات، مجوز سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را گرفته و سپس در کمیته بین المللی موزه‌ها (ایکوم) و موزه‌های دانشگاهی (یومک) به ثبت رسیده است.

این مجموعه به عنوان دهمین موزه دانشگاهى جمهورى اسلامی ایران و یکى از نخستین موزه‌های شرق و شمال شرق کشور به این افتخار دست یافته است.

ورود با روایت تحول ساختمان

نقطه آغاز، تجسمی است از شعر شاهنامه، شاعر بزرگ پارسی گوی و از بیت «خرد باید و دانش و راستی/ که کژی بکوبد در کاستی»، الهام گرفته شده است و مفهوم خرد را بازنمایی می‌کند. رنگ‌های اُکر و فیروزه در هم آمیخته اند تا نشان از قدمت و اصالت باشند. دو رنگ آسمان و کهن بوم در سراسر بازدید همراه تماشاگر است.

گام اول، روایت پیکر دانشگاه

راهرو ورودی، تاریخ سازه‌های مختلف و تحول کالبدی دانشگاه را نشان می‌دهد؛ از زمانی که فقط یک بهداری بوده، تا کنون که جای خودش را به عنوان سومین دانشگاه ایران باز کرده است. روایت از سال ۳۵ که نام دانشگاه مشهد را بر خود گرفته است و سال ۵۳ که نام فردوسی بر آن می‌نشیند تا دوران پس از انقلاب و سال ۶۰ که با نام فردوسی مشهد تثبیت می‌شود را در بر‌ می‌گیرد.

دانشکده پزشکی، ادبیات و معقول و منقول، نخستین دانشکده‌هایی است که پایشان به دانشگاه فردوسی باز شده است. در این راهرو، تاریخچه مختصر دانشگاه و قدیمی‌ترین نقشه هوایی دانشگاه نیز نمایش داده می‌شود.

گام دوم، نماهنگ آشنایی

کارگاه دیداری و شنیداری، گام بعدی آشنایی است. فیلم‌ها و نماهنگ‌های آشنایی با دانشگاه، مرکز و موزه در این اتاق مدام پخش می‌شود. تا پیش از کرونا، هر ماه پخش مستند و گفتگو با استادان، جزو برنامه‌های معمول این فصل بوده، اما مجازی شدن کلاس‌ها و نبود دانشجویان در دانشگاه، رونق را از این کارگاه گرفته است.

راهنمای موزه اعلام می‌کند که آن‌ها آمادگی دارند امکانات این بخش را در اختیار علاقه‌مندان و برنامه‌های فرهنگی شهر قرار بدهند؛ اتفاقی که در کنار بازدید از موزه دانشگاه فردوسی می‌تواند بسیار فرخنده باشد. در ادامه، گالری وقایع پیش از انقلاب، راهرو گذار مربوط به وقایع انقلاب و دفاع مقدس و گالری وقایع پس از انقلاب در انتظار بازدید کننده است.

گام سوم، پیش از انقلاب

بخشی از شکل گیری دانشگاه فردوسی مربوط به دهه‌های ۳۰ تا ۵۰ است که در بخش پیش از انقلاب روایت می‌شود. از نخستین دکترای افتخاری دانشگاه که به استاد محمود فرخ اعطا شده است، تا وسایل استادان معروف دانشگاه فردوسی در این بخش نگهداری می‌شود.

دیوار عکس، بخشی از تاریخچه تصویری این دانشگاه را به مخاطب نشان می‌دهد. البته تعداد عکس‌هایی که از گذشته دانشگاه به جا مانده، بسیار زیاد است و بخشی از آن‌ها هم در مانیتور نمایش داده می‌شود. متصدی این نوید را می‌دهد که بخشی از این عکس‌های قدیمی به مناسبت‌های مختلف در کانال دانشگاه نشان داده می‌شود.

نام‌های بزرگ بر دیوار مفاخر

دیوار ریاست دانشگاه، ما را با استادان مختلفی که بر این کرسی در طول زمان تکیه زده اند، آشنا می‌کند. دکتر سامی راد، نخستین فردی است که مسئولیت این دانشگاه را بر عهده داشته و ویترین وسایل شخصی اش که ازسوی خانواده اش اهدا شده است، نیز در موزه محافظت می‌شود.

تعدادی از وسایل قدیمی از جام فیروزه و مطلا که در سال ۴۲ به دانشگاه اهدا شد تا جامی که داریوش ارجمند به دانشگاه اهدا کرده، در ویترین دیگری قرار داده شده است. ویترین مدال، لباس رسمی استادان، جام‌های قهرمانی ورزشی، بخش‌های دیگری از موزه است.

دیوار مفاخر دانشگاه به هفت استاد مطرح کشوری دانشگاه مانند دکتر‌علی‌شریعتی، پروفسورسید تقی فاطمی، دکتر غلام حسین یوسفی و... اختصاص دارد. تصاویر و دستخط استادان مطرح در کنار وسایل شخصی شان در ویترین‌های جداگانه دیگری نمایش داده شده است که می‌تواند جالب باشد.

پایان نامه‌های قدیمی، آویز‌های لباس فارغ التحصیلان و فیش‌های تحقیق نیز می‌تواند سیر تاریخی این پدیده‌ها را در دانشگاه نشان بدهد. نکته جالب بخش پیش از انقلاب، این است که بسیاری از وسایل آن، از دل انبار‌های دانشکده‌های مختلف بیرون کشیده شده است؛ اشیایی که پیش از این به آن‌ها بی مهری شده بود، با یک نگاه تازه، جانی دوباره گرفتند و این بار برای بیان تاریخ پا به میدان گذاشتند. بازدید از این بخش برای کسانی که به نام‌های بزرگان مشهد علاقه دارند، می‌تواند بسیار شیرین باشد.

گام چهارم، راهرو گذار

راهرو گذار، ما را به تاریخچه چاپخانه دانشگاه می‌برد، نخستین نامه‌ای که دکتر سامی راد به غلامحسین‌یوسفی می‌نویسد تا وسایل چاپخانه تهیه شود و اولین کتاب‌هایی را که چاپ شده است، نشان می‌دهد.

آرشیو اخبار دانشگاه فردوسی در روزنامه خراسان، بخش بعدی است. نخستین کامپیوتر دانشگاه نیز ما را ناخودآگاه به مقایسه با سیستم‌های جدید وا‌ می‌دارد. تصاویر مرتبط با انقلاب، دفاع مقدس و ۱۴۳ شهید دانشگاه نیز قسمتی دیگر از این راهروست.

گام پنجم، وقایع پس از انقلاب

ورود به گالری وقایع پس از انقلاب، ما را به پایان این گردش کوتاه نزدیک می‌کند. تصاویر اتفاقات مهمی که حول محور دانشگاه در سال‌های اخیر افتاده، جایش درمیان این گالری است. استادان نمونه کشوری و نام آوران دانشگاه فردوسی، نامشان بر یکی از دیوار‌ها نشسته است. ویترین «بمبئی چی» که استاد دانشگاه و جهانگرد بوده، یکی از بخش‌های مهم این قسمت است که در ۱۲ رشته ورزشی مدال دارد.

وسایل جمشید‌درویش، از استادان برجسته زیست شناسی و محمدفرهاد رحیمی، استاد گروه فیزیک دانشگاه فردوسی که خانواده شان به موزه اهدا کرده اند، نیز به نمایش درآمده است.

سنگ آهک ۵۰۰ میلیون ساله را نیز دکتر قادری به موزه اهدا کرده است. وسایل قدیمی لرزه نگار دانشگاه، نخستین تلسکوپ دانشگاه، افلاک نما و دیگر ابزار علمی قدیمی و جدید، مدال‌هایی که استادان مختلف کسب کرده اند و ماکت توربین بادی، از دیگر وسایلی است که در این بخش نشان داده شده است.

گام آخر

در قسمت انتهایی موزه، فعالیت‌های مرکز آثار مفاخر و اسناد دانشگاه فردوسی معرفی شده است. همچنین هفت اثر از هنرمندان نسل جوان مشهدی با محوریت سردر دانشگاه که نماد خردگرایی و دانش ورزی است، به نمایش گذاشته شده است.

علاقه مندان می‌توانند شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹ تا ۱۴ از این موزه واقع در دانشگاه فردوسی، جنب دانشکده‌های علوم اداری و ریاضی بازدید کنند.