این چرخ فلک که ما در او حیرانیم

هم زمان با سالگرد بزرگداشت حکیم دانشمند و شاعر فرزانه خیام نیشابوری، به عکاسی نجومی و عکسی مرتبط به این بزرگ مرد می‌پردازیم. عکاسی نجومی از آن نوع سبک‌هایی است که عموم مردم از آن اطلاعات کمتری دارند.  شاید به همین دلیل هم این آثار کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند و نسبتا مهجور مانده اند.

برای خلق و تولید یک عکس نجومی مقدمات فنی، صبوری، دانش فنی و علمی خاص در دو زمینه عکاسی و نجوم لازم است. کاری که ممکن است تا رسیدن به محصول دلخواه ساعت‌ها زمان ببرد، چه در زمان تولید و چه پس از آن. شناخت و داشتن دانش در احوال کهکشان، ستارگان، سیاره‌ها و وضعیت حرکت و موقعیت آن‌ها در کنار دانش فنی لازم در مورد ابزار ثبت، قطعا برای خلق یک عکس موفق نجومی لازم است.

البته اضافه کنیم گاهی بیدار ماندن چندساعته در شب. به جرئت می‌توان گفت اگر عنصر عشق به کیهان و نجوم، در عکاسان این ژانر وجود نداشته باشد محال است که موفقیت حاصل شود. عکس امروز، عکسی است از حسن عبدا... آبادی، عکاس خوب ایرانی و متخصص در نجوم، که سال‌ها در این عرصه فعالیت دارد. عکس نمایی زیبا از بنای آرامگاه حکیم عمر خیام است که در پس زمینه اش حرکت رد ستارگان بر محور ستاره قطبی دیده می‌شود.

عکاس برای ثبت این عکس بیش از سه ساعت وقت گذاشته است تا حرکت دوار ستارگان ثبت شود. بد نیست بدانید عکاس غیر از ردیابی ستاره قطبی باید به بهترین زمان دیده شدن ستاره قطبی در طول ماه آگاه باشد که معمولا زمانی که ماه در محاق کامل است بهتر است و اینکه موقعیت در شمال یا جنوب کشور باشد؟  چه فصلی باشد؟ از دیگر مواردی است که پرداختن به آن از حوصله این یادداشت خارج است.

این موارد را نوشتم تا فقط با برخی مسائل مهم ثبت یک عکس نجومی آشنا شوید، اما آنچه من می‌خواهم در این یادداشت به آن بپردازم، انتخاب هوشمندانه مقبره خیام برای یک ثبت نجومی است. خیام یکی از مهم‌ترین دانشمندان نجوم شناس جهان در طول تاریخ است و در واقع عکاس به تولید یک هم نشینی معنایی آگاهانه روی آورده است.

ما در این عکس با یک پرتره کامل از شخصیت خیام روبه رو هستیم، زیرا همه ویژگی‌هایی که او بدان مشهور است در غیابش در این عکس دیده می‌شود، و گویی مصداق این دو بیتی از خیام است:

این چرخ فلک که ما در او حیرانیم
فانوس خیال از او مثالی دانیم
خورشید چراغ دان و عالم فانوس
ما، چون صوریم کاندرو گردانیم