داستان ممتاز پیتزا

ایمان فروزان‌نیا | شهرآرانیوز، پیتزا قرار بود غذای فقیران و تنگ‌دست‌ها باشد، ولی ناگهان تبدیل شد به یک غذای باکلاس و طرف‌داران زیادی پیدا کرد. می‌گویند بچه ناف ایتالیاست، ولی آنچه ما از آن می‌شناسیم، بیشتر شکل و شمایل آمریکایی دارد و اصل و نسبش هم برمی‌گردد به همین آب و خاک خودمان!

اگر بگویم پیتزا رگ و ریشه ایرانی دارد، حتما می‌گویید بی‌خیال بابا، دیگر همه‌چیز را به ایران و ایرانی ربط نده، پیتزا بچه ناف ایتالیاست و خط و ربطش به ایران دیگر چیست؟ خب من توضیح می‌دهم، شما خودتان خط و ربط ماجرا را پیدا کنید. پیتزا به شکل امروزی آن بدون شک حاصل ذوق و هنر آشپزی مردم جنوب ایتالیا و به‌خصوص اهالی ناپل است. جنوب ایتالیا بیشتر شامل اقوامی است که در گذشته‌های دور از یونان به این شبه‌جزیره مهاجرت کرده‌اند. در روزگاران قدیم در یونان نان‌ها را با روغن، گیاهان معطر و پنیر می‌پوشاندند و به آن «پیتا» می‌گفتند و پیتزا در اسم و روش طبخ شباهت زیادی به آن دارد. همین حالا هم بین یونانی‌ها و ایتالیایی‌ها بر سر اینکه اصالت پیتزا مربوط به کدام کشور است، دعوای جدی برقرار است. ایتالیایی‌ها روی این غذا خیلی تعصب دارند و حتی اصولی را مشخص کرده‌اند که اگر هنگام طبخ پیتزا به آن پایبند نباشید، غذای حاصل‌شده هر چیزی خواهد بود جز پیتزا!

 

از دعوای ایتالیایی‌ها و یونانی‌ها که کمی دور شویم، می‌رسیم به این نکته که اساسا در مکتب آشپزی اروپایی هیچ نانی مشابه نان پیتزا که در شکل و کیفیت مشابه نان تافتون است، وجود ندارد. برای همین است که می‌گویند پیتزا باید از خاورمیانه که زادگاه تافتون است، به اروپا رسیده باشد. می‌گویند سربازان داریوش روی سپرهایشان خمیر تافتون را با خرما و پنیر می‌پختند که بی‌شباهت با روش طبخ پیتزا نیست. این نان احتمالا از ایران به یونان و سپس به ایتالیا رسیده است.

 

بیشتر بخوانید: درباره اولین پیتزای ایران

البته وقتی من برای اولین‌بار پیتزا خوردم، اصلا برایم مهم نبود اصالت این غذای عجیب و کش‌دار چیست. یادم می‌آید یکی از دوستان پدرم برایمان پیتزا آورده بود. همه خانواده استرس داشتند. نمی‌دانستیم پیتزا را باید چطور بخوریم. یادم هست سر سفره قاشق و چنگال چیده بودیم. در جعبه‌ها که باز شد، بوی پیتزا که زد توی دماغمان، اولین گاز را که زدیم و پنیر کش آمد و افتاد زیر چانه‌مان، درست در همان لحظه اتفاق افتاد. ما عاشق شدیم. عاشق پیتزا‌هایی که داخل جعبه‌های مقوایی با لبخند ما را نگاه می‌کردند و همه‌چیزشان باکلاس و جدید بود، حتی آن ظرف سسی که روی چهارپایه وسط پیتزا قرار گرفته بود. خوب به خاطر دارم که روی جعبه اسم پیتزا شب نوشته شده بود و من در عالم بچگی فکر می‌کردم پیتزا غذای مخصوص شام است.

 

احتمالا خیلی از دهه‌شصتی‌ها با باز شدن جعبه «پیتزا شب» یا شاید هم «ونک»، چشمشان برای اولین‌بار به پیتزا افتاده باشد؛ پیتزافروشی‌های قدیمی که در خیابان احمدآباد مردم را با کش‌لقمه خوش‌مزه و مرموز آشنا می‌کردند. کمی آن‌طرف‌تر و در خیابان ابوذر هم پیتزا «گریل هاوس» قرار داشت و دارد که ۱۰ سالی قبل از «پیتزا شب» و دیگر پیتزافروشی‌های احمدآباد کارش را شروع کرده بود، ولی آن‌قدر توی چشم نبود. ناگفته نماند که «گریل هاوس»، «شب» یا «ونک» قدیمی‌ترین پیتزا فروشی‌های مشهد نیستند. قدیمی‌ترین پیتزافروشی مشهد «پیتزا سیناست» که سال ۵۷ در خیابان ابن‌سینا تأسیس شد و هنوز هم در همان نقطه مشغول به کار است.

تا قبل از سال ۵۷ پیتزا در برخی رستوران‌ها یا ساندویچی‌های مشهد سرو می‌شد، ولی هیچ‌کدام روی تابلو مغازه اسم پیتزافروشی را یدک نمی‌کشیدند. اساسا تا دهه ۷۰ هم پیتزا آن‌قدر طرف‌دار نداشت. دست‌کم در مشهد که این‌طور بود. در نسل پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایمان اگر بگردیم، تعداد کمی‌شان از طعم و جنس پیتزا خوششان می‌آید. نسل مادر و پدرهایمان هم یک‌درمیان موافق و مخالف پیتزا هستند. می‌رسیم به دهه‌شصتی‌ها و هفتادی‌ها که عاشقان پیتزا در بینشان زیاد است و همین عشق و علاقه باعث شده است این همه پیتزافروشی در کوچه‌ها و خیابان‌ها دایر شوند و از تنورشان پیتزای داغ دربیاورند و گاهی با قیمت‌های بالا بفروشند به مشتریان گرسنه.

در ماجرای قیمت پیتزا هم یک شوخی و تناقض تاریخی وجود دارد. نجف دریابندری که خدا رحمتش کند، در کتاب «مستطاب آشپزی» در شرح پیتزا می‌گوید: «این غذای ارزان و خوش‌مزه را نانوا‌های بندر ناپل قرن‌ها برای مشتریان فقیر خود می‌پخته‌اند و می‌توان آن را نوعی پیروزی هوش و ذوق انسان بر تنگ‌دستی و کمبود موادغذایی نامید.»، اما بعید می‌دانم حالا پیتزا خریدن و تنگ‌دستی کنار هم جا بگیرند و قیمت یک پیتزا اگر از یک پرس چلوکباب بیشتر نباشد، کمتر نیست. این البته عیب پیتزا نیست، بازار است و دلش می‌خواهد از هرچه طرف‌دار دارد پول بیرون بکشد، ولی پیتزا آن‌قدر مهربان و منعطف است که هرکس می‌تواند به‌راحتی و با هزینه کم و حتی بدون فر در خانه این نان فرنگی خوش‌مزه با طعم بدیع را طبخ کند و از خوردنش لذت ببرد.