آیا ویروس کرونا تهدیدی مرگ‌آور برای بیماران کلیوی است؟
اینکه ویروس کرونا ریه‌ها را درگیر می‌کند، یک روند طبیعی است، ولی اینکه چرا کلیه‌ها بیش از دیگر اندام‌ها آسیب می‌بینند، موضوعی است که این روز‌ها بیماران کلیوی را بیش از همه نگران کرده است.
معصومه متین نژاد | شهرآرانیوز؛ با حمله ویروس کووید ۱۹ به بدن، علائمی مانند تب، سرفه و تنگی نفس به سراغ فرد می‌آید و باعث مشکلات تنفسی حاد و در موارد شدیدتر نارسایی‌های کلیوی می‌شود. اینکه این ویروس ریه‌ها را درگیر می‌کند، یک روند طبیعی است، ولی اینکه چرا کلیه‌ها بیش از دیگر اندام‌ها آسیب می‌بینند موضوعی است که این روز‌ها بیماران کلیوی را بیش از همه نگران کرده است.
نتایج تحقیقات سازمان بین المللی کلیه در سال ۲۰۰۵ نشان می‌دهد: ۶ درصد بیماران SARS و یک چهارم بیماران MERS هم که از دیگر اعضای خانواده کرونا ویروس هستند، دچار آسیب‌های حاد کلیوی شده بودند. این اتفاق می‌تواند برای مبتلایان به ویروس کووید ۱۹ هم بیفتد؛ بنابراین در این روز‌هایی که شدت سرایت و بیماری زایی این ویروس بیش از قبل شده است، لازم است بیشتر مراقبت کنیم. بیماران کلیوی نیز باید بیش از دیگران دستور‌های بهداشتی را جدی بگیرند. حساسیت این مسئله باعث شده است گزارش امروزمان را به این موضوع اختصاص بدهیم. برای همین، سری به بنیاد خیریه خجسته (انجمن حمایت از بیماران کلیوی) زدیم تا اطلاعات بیشتری دراین باره به دست آوریم. در ادامه، توصیه‌های کارشناسان این مرکز را با هم می‌خوانیم.
چرا کلیه‌ها آسیب پذیرند؟
اینکه چرا کلیه‌ها اندام‌های بسیار حساسی هستند به کارکرد آن‌ها مربوط می‌شود. هر کلیه از حدود ۸۰۰ هزار واحد تقطیر میکروسکوپی به نام نفرون تشکیل شده است که ۲ جزء اصلی دارد: یک فیلتر برای پاک سازی خون درست مانند کبد، و دیگری لوله‌های کوچکی که مواد مفید را به بدن باز می‌گردانند یا مواد مضر را به شکل ادرار به مثانه می‌فرستند. بنابراین، در صورتی که ویروس خطرناکی مانند کووید ۱۹ به سلول‌های کلیوی نفوذ و در این بخش شروع به تکثیر کند، ما شاهد خاموشی نفرون‌ها و وارد آمدن آسیب جدی به هر۲ بخش عملکردی کلیه خواهیم بود. این آسیب گاهی می‌تواند کشنده باشد.
از کجا بفهمیم کلیه‌ها درگیر شده اند؟
با افزایش شدت بیماری زایی ویروس کووید ۱۹ باید انتظار عوارض جدی‌تر این بیماری نظیر نارسایی‌های کلیوی را هم داشت. وجود خون یا پروتئین در ادرار اولین نشانه کارکرد نادرست کلیه در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ است. بررسی‌های نشان می‌دهد:۳ تا ۹ درصد مبتلایان به کووید ۱۹ به نارسایی حاد کلیه هم مبتلا می‌شوند. خوشبختانه نارسایی حاد کلیه درمان پذیر است؛ بنابراین بیماران کرونایی‌ای که به نارسایی حاد کلیه مبتلا شده اند، پس از بهبودی باید برای درمان نارسایی کلیوی خود به پزشک متخصص مراجعه کنند، چون می‌تواند زمینه‌ای برای ابتلا به نارسایی مزمن کلیوی باشد.
آیا بیماران کلیوی در معرض خطرند؟
بیماران کلیوی هم مانند دیگر افرادی که بیماری مزمن و شدید دارند، در برابر بیماری‌های عفونی نظیر کرونا بیشتر در معرض خطر هستند. اشتباه نکنید. احتمال واگیری ویروس کووید ۱۹ در این افراد بیشتر نیست، بلکه خطر بروز علائم شدیدتر در صورت سرایت ویروس در آن‌ها بیشتر است. از این رو، لازم است بیش از دیگران مراقب سلامتی خود باشند. برای نمونه، افرادی که پیوند کلیه دریافت کرده اند به مصرف دارو‌های ضد رد پیوند نیاز دارند. به این دارو‌ها سرکوب کننده ایمنی هم گفته می‌شود. این دارو‌ها فعالیت سیستم ایمنی بدن را کم می‌کنند. از این رو، مبارزه با عفونت‌ها برای آن‌ها دشوار خواهد بود.
چرا پیگیری درمان اهمیت دارد؟
بیماران کلیوی باید براساس برنامه درمانی‌ای که از پیش داشته اند، روند درمان خود را منظم پیگیری کنند، چون آسیب رهاکردن درمان یا بی توجهی به آن بیش از ابتلا به کروناست. اگر در درمان بیماری‌های کلیوی مانند سنگ کلیه یا مثانه کوتاهی شود، نتیجه آن ازکارافتادگی کلیه‌ها و دیالیز خواهد بود. بی نظمی در روند درمان دیالیز هم باعث شدت گرفتن بیماری و خطر مرگ خواهد شد.
بنابراین، لازم است که این بیماران روند درمانشان را بیش از دیگران جدی بگیرند. هم چنین بیماران دیابتی و دارای فشارخون هم برای اینکه کارشان به دیالیز نکشد، باید کنترل بیشتری بر بیماری شان داشته باشند. شاید بد نباشد بدانید ۸۰ درصد افراد دیالیزی را بیماران دیابتی و فشارخون تشکیل می‌دهند.
بیمارانی که کرونا می‌گیرند چه کنند؟
تشخیص زودهنگام بیماری کرونا بر روند درمان آن بسیار تأثیرگذار است؛ بنابراین بیماران کلیوی با دیدن نخستین نشانه‌های بیماری کرونا نظیر تب، سرفه‌های خشک و تنگی نفس در خودشان یا اطرافیانشان باید این موضوع را با پزشکشان در میان بگذارند تا در صورت نیاز، بستری شوند یا درمان را در منزل دریافت کنند. ابتلا به کرونا یا ترس از ابتلا هیچ کدام بهانه‌ای برای تأخیر در روند درمان این بیماران نیست به ویژه اگر بیمار به دیالیز هم نیاز داشته باشد. خوشبختانه ۹ ماه تجربه برخورد با این بیماری، کادر درمان کشورمان را برای رویارویی با چنین شرایطی آماده کرده است.
شیوه نامه‌های بهداشتی بیماران کلیوی
بین دستور‌های بهداشتی‌ای که بیماران کلیوی و عموم مردم باید رعایت کنند تفاوت چندانی وجود ندارد. فقط باید دقت و حساسیت این بیماران و افراد خانواده شان به این توصیه‌ها بیشتر باشد. برای نمونه، بهتر است این بیماران از ۲ ماسک به صورت هم زمان یا از ماسک‌های فیلتردار همراه با شیلد‌های محافظتی استفاده کنند. خانواده‌های این افراد هم با خانواده‌های معمولی تفاوت زیادی دارند. آن‌ها باید به شدت مراقب رفتارهایشان باشند. در ادامه، به برخی از این توصیه‌ها اشاره خواهیم کرد.
- بعد از رفتن به سرویس بهداشتی، قبل از غذا خوردن، بعد از تمیزکردن بینی، سرفه یا عطسه کردن، و قبل و بعد از تماس با دیگر افراد، دستان خود را دست کم ۲۰ ثانیه با آب و صابون بشویید.
- تا حد امکان در خانه بمانید و از حضور در هر گونه تجمعی پرهیز کنید.
- برای رفتن به مراکز درمانی یا دریافت خدمات بهداشتی، قبل از مراجعه، نوبت تلفنی یا آنلاین بگیرید. مراکزی را انتخاب کنید که خلوت ترند. فاصله اجتماعی لازم را در هرجایی بیش از دیگران حفظ کنید.
- سطوحی را که با آن‌ها بیشترین تماس را دارید، نظیر دستگیره‌های در، کلید‌های برق، صفحه کلید رایانه، میز‌های پیشخوان، تلفن، شیر‌های آب، سینک‌ها و سرویس بهداشتی، مرتب تمیز و ضدعفونی کنید.
- زمانی که ماسک خود را درمی آورید، از لمس بینی، چشم و دهان خود پرهیز کنید و فوری دست‌های خود را بشویید.
- از خوردن غذا‌های بازاری و آماده پرهیز کنید.
- هر بیمار باید متناسب با شرایطی که دارد از پزشک خود آموزش‌ها و توصیه‌های لازم برای مقابله با ویروس کرونا را بخواهد.
- از خدمات بهداشتی و درمانی‌ای که به صورت مجازی و در خانه ارائه می‌شود، مانند گرفتن آزمایش در منزل، استفاده کنید تا میزان مراجعه حضوری تان به مراکز بهداشتی درمانی به کمترین حد برسد.
- برای ارتقای سیستم ایمنی بدن خود، به جای متوسل شدن به خرافات، به بهداشت تغذیه، و خواب و روان خود بیشتر اهمیت بدهید.
- اگر به دیابت یا فشارخون مبتلا هستید، آن‌ها را کنترل کنید.
بسته تغذیه‌ای بیماران کلیوی
تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم نقش مهم و تأثیرگذاری در کنترل عوامل ایجادکننده نارسایی مزمن کلیوی دارد، به ویژه به این علت که ۲ بیماری دیابت و فشارخون که تغذیه نقشی اساسی در به وجود آمدن یا پیش گیری و کنترل آن‌ها دارد تهدیدکننده اصلی سلامت کلیه‌ها هستند. از این رو، لازم است بیماران کلیوی در کنار دارودرمانی از یک متخصص تغذیه یا پزشک خود بخواهند یک رژیم غذایی سالم برای آن‌ها تجویز کند.
چرا تغذیه نقش مهمی در سلامت کلیه‌ها دارد؟
اگر کلیه‌های سالمی داشته باشیم، تصفیه خون و مواد دفعی حاصل از مواد غذایی در بدن هم به مشکلی برنمی خورد. برای نمونه، اگر مقدار نمک مصرفی شما زیاد باشد، کلیه‌ها این افزایش را متوجه می‌شوند و فوری برای حذف آن اقدام می‌کنند، اما وقتی کلیه‌ها آسیب دیده باشند، توانایی خود را برای پاسخ به تغییرات رژیم غذایی ازدست خواهند داد. این میزان نمک اضافی وارد خون می‌شود و تعادل الکترولیت بدن به هم می‌خورد.
کدام رژیم غذایی برای بیماران کلیوی مفید است؟
اینکه کدام قسمت از کلیه و به چه میزانی آسیب دیده باشد، نوع غذای مصرفی بیماران را مشخص می‌کند. در بین رژیم‌های مختلف غذایی، رژیم renal یک برنامه غذایی مناسب برای کمک به تقویت کلیه‌ها در این بیماران است. در ادامه برخی باید‌ها و نباید‌های این رژیم غذایی را با هم مرور می‌کنیم.
پروتئین
افرادی که هنوز در مراحل پایانی بیماری‌های کلیوی نیستند، باید مصرف پروتئین خود را محدود کنند، چون ترکیبات حاصل از متابولیسم پروتئین‌ها نمی‌تواند از طریق کلیه‌ها دفع شود و در خون تجمع می‌کند، اما کسانی که به مرحله دیالیز کلیه می‌رسند، باید مصرف پروتئین را افزایش دهند.
افرادی که هنوز در مراحل پایانی بیماری‌های کلیوی نیستند، باید مصرف پروتئین خود را محدود کنند، چون ترکیبات حاصل از متابولیسم پروتئین‌ها نمی‌تواند از طریق کلیه‌ها دفع شود و در خون تجمع می‌کند، اما کسانی که به مرحله دیالیز کلیه می‌رسند، باید مصرف پروتئین را افزایش دهند.
سدیم
با وجود اهمیت سدیم برای عملکرد مناسب بدن، در بیماران کلیوی، سدیم به خوبی فیلتر نمی‌شود. در نتیجه، میزان آن در خون افزایش می‌یابد. افزایش سدیم در بدن هم به تجمع مایعات بافتی منجر می‌شود و آسیب زاست. در واقع، محدودکردن مصرف سدیم نخستین اقدام تغذیه‌ای در کمک به عملکرد کلیه هاست. از جمله مواد غذایی غنی از سدیم که مصرفشان باید در این بیماران کاهش یابد، نمک خوراکی، غذا‌های کنسروی و فراوری شده، تنقلات شور و انواع سس است.
با وجود اهمیت سدیم برای عملکرد مناسب بدن، در بیماران کلیوی، سدیم به خوبی فیلتر نمی‌شود. در نتیجه، میزان آن در خون افزایش می‌یابد. افزایش سدیم در بدن هم به تجمع مایعات بافتی منجر می‌شود و آسیب زاست. در واقع، محدودکردن مصرف سدیم نخستین اقدام تغذیه‌ای در کمک به عملکرد کلیه هاست. از جمله مواد غذایی غنی از سدیم که مصرفشان باید در این بیماران کاهش یابد، نمک خوراکی، غذا‌های کنسروی و فراوری شده، تنقلات شور و انواع سس است.
پتاسیم
مصرف این عنصر با اهمیتی که به ویژه در کارکرد قلب دارد، برای بیماران کلیوی خوب نیست و باید محدود شود. مصرف بیش ازحد پتاسیم باعث افزایش این عنصر در خون و نامنظمی ریتم قلب و توقف کامل آن می‌شود. از جمله موادخوراکی غنی از پتاسیم میوه‌هایی مانند موز، پرتقال، زردآلو، طالبی، گوجه فرنگی و سبزیجاتی نظیر کلم بروکلی، لوبیا و قارچ است.
مصرف این عنصر با اهمیتی که به ویژه در کارکرد قلب دارد، برای بیماران کلیوی خوب نیست و باید محدود شود. مصرف بیش ازحد پتاسیم باعث افزایش این عنصر در خون و نامنظمی ریتم قلب و توقف کامل آن می‌شود. از جمله موادخوراکی غنی از پتاسیم میوه‌هایی مانند موز، پرتقال، زردآلو، طالبی، گوجه فرنگی و سبزیجاتی نظیر کلم بروکلی، لوبیا و قارچ است.
فسفر
در بدن افراد سالم، فسفر در توازن با کلسیم است و باید مقدار اضافی آن از بدن دفع شود. وقتی کلیه‌ها آسیب دیده باشند، امکان دفع این عنصر کم می‌شود. در نتیجه، بدن برای نگهداشتن توازن این ۲ عنصر مجبور است از کلسیم استخوان‌ها برداشت کند؛ بنابراین بیماران کلیوی باید سعی کنند سطح فسفر خون خود را درحد نرمال نگه دارند. از جمله مواد غذایی سرشار از فسفر می‌توان به انواع لبنیات، ماهی ساردین، ماء الشعیر، جگر، انواع مغزها، نوشابه ها، کاکائو و کارامل اشاره کرد.
در بدن افراد سالم، فسفر در توازن با کلسیم است و باید مقدار اضافی آن از بدن دفع شود. وقتی کلیه‌ها آسیب دیده باشند، امکان دفع این عنصر کم می‌شود. در نتیجه، بدن برای نگهداشتن توازن این ۲ عنصر مجبور است از کلسیم استخوان‌ها برداشت کند؛ بنابراین بیماران کلیوی باید سعی کنند سطح فسفر خون خود را درحد نرمال نگه دارند. از جمله مواد غذایی سرشار از فسفر می‌توان به انواع لبنیات، ماهی ساردین، ماء الشعیر، جگر، انواع مغزها، نوشابه ها، کاکائو و کارامل اشاره کرد.
برخی خوردنی‌های مجاز برای بیماران کلیوی
سفیده تخم مرغ
یک منبع پروتئینی عالی با میزان کمی فسفر است که باید مقدار مصرفی آن را متخصص تغذیه برای هر بیمار جداگانه مشخص کند.
یک منبع پروتئینی عالی با میزان کمی فسفر است که باید مقدار مصرفی آن را متخصص تغذیه برای هر بیمار جداگانه مشخص کند.
فلفل قرمز
این ماده غذایی مفید به تجزیه مواد زاید در خون کمک بسزایی می‌کند.
این ماده غذایی مفید به تجزیه مواد زاید در خون کمک بسزایی می‌کند.
گل کلم و کلم پیچ
این سبزیجات در خروج مواد سمی از بدن نقش دارند.
این سبزیجات در خروج مواد سمی از بدن نقش دارند.
ماهی
ماهی‌ها دارای اسید‌های چرب ضدالتهابی هستند و به بهبود التهابات کلیه کمک می‌کنند.
ماهی‌ها دارای اسید‌های چرب ضدالتهابی هستند و به بهبود التهابات کلیه کمک می‌کنند.
آب میوه‌های تازه و طبیعی
آب میوه‌هایی که سرشار از پتاسیم نباشند به تشکیل نشدن بیش ازاندازه اسید در کلیه‌ها کمک خواهند کرد.
آب میوه‌هایی که سرشار از پتاسیم نباشند به تشکیل نشدن بیش ازاندازه اسید در کلیه‌ها کمک خواهند کرد.
میزان مایعات مصرفی بیماران کلیوی چقدر است؟
از آنجایی که مهم‌ترین راه دفع آب از طریق کلیه‌ها و با تولید ادرار است، اگر کلیه‌ها نتوانند کارشان را درست انجام دهند، آب در بدن جمع می‌شود. تجمع آب در بدن هم عوارضی نظیر ورم اندام‌ها به ویژه پاها، افزایش فشارخون، نشت آب در ریه و احساس تنگی نفس به دنبال خواهد داشت. در بیماران کلیوی، تا زمانی که دفع ادرار کاهش نیافته باشد، نیازی به محدودیت و کنترل دریافت مایعات در برنامه غذایی نیست، اما از وقتی که مقدار ادرار دفعی کم شود، باید دریافت مایعات را کنترل کرد.
به عبارت دیگر، هرچه ادرار کمتری دفع شود محدودیت دریافت مایعات در برنامه غذایی باید بیشتر شود. بیماران دیالیزی هم اگر بتوانند دریافت سدیم و نمک را به خوبی کنترل کنند، کنترل دریافت مایعات برایشان دشوار نخواهد بود، چون افزایش دریافت نمک در رژیم غذایی است که باعث افزایش احساس تشنگی در بیمار می‌شود.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
