کار بزرگ در بیان پیامبر خدا (ص)

سخت‌ترین کار‌ها چیست؟ در پاسخ این پرسش، پیامبر خدا (ص) فرموده‌اند: «اشد الاعمال ثلاثة: ذکر ا... علی کل حال و مواساة الاخوان فی المال و انصاف الناس من نفسک.»
دشوارترین و استوارترین و قوی‌ترین کار‌ها سه چیز است: یاد خدا در هر حال و مواسات برادران دینی در مال و ثروت و انصاف‌دادن به مردم از طرف خودت. در این حدیث نبوی سه کار بزرگ و سخت و استوار معرفی شده است. کار هرچه سخت‌تر باشد، ثوابش بیشتر است، پس این سه کار که در حدیث آمده، دارای پاداش و اجر فراوان است.

ذکر خدا در هر حال

یاد خدا موجب آرامش و نشاط و خدامحوری در گفتار و رفتار می‌شود. یاد خدای آگاه و توانا و حکیم، عامل کنترل اعمال انسان‌هاست و آن‌ها را از انحراف و گناه بازمی‌دارد. ذکر لفظی و ذکر قلبی عملی هر دو مؤثر و سودمند و عامل رشد و پیشرفت و توفیق است. در این حدیث «ذکرا... علی کل حال» وجود دارد و به یاد خدا در همه لحظات زندگی و دقایق و ساعات و روز‌های عمر سفارش شده است. غفلت از یاد خدا روا نیست، همواره باید به یاد خدا بود. با یاد خدا قلب‌ها اطمینان می‌یابد و از اضطراب نجات پیدا می‌کند.

مواسات در مال و ثروت

عمل دوم که در این حدیث نبوی آموزش داده شده، مواسات است. مواسات به‌معنای مساعدت و همیاری و تعاون و دستگیری و غم‌خواری و یاری‌کردن و مددکاری است. مواسات شریک‌کردن و سهیم‌ساختن برادران مسلمان در مال و ثروت است. مواسات اهتمام به ا مور مسلمانان از همسایگان تا اقصی‌نقاط جهان است.

بنابر اصل مواسات، شایسته است مسلمانان به نیازمندان و پابرهنگان توجه کنند و آنان را شریک و سهیم در معیشت خود بدانند و نیاز آنان را برآورده و با آنان اظهار هم‌دردی کنند و خودشان را شریک درد‌ها و مشکلات آنان قرار دهند. با رعایت اصل اخلاقی‌اقتصادی مواسات، احتیاجات اقتصادی مسلمانان در جامعه اسلامی برطرف می‌شود و در کشور اسلامی فقیری باقی نخواهد ماند. برای مواسات آگاهی از وضعیت اقتصادی همسایگان و بستگان و اقشار مختلف لازم است. مواسات کار سختی است؛ اینکه انسان از مال و ثروت که با زحمت به‌دست آورده است، دل بکند و به نیازمندان کمک مالی کند، بسیار دشوار است.

انصاف

انصاف یک فضیلت اخلاقی است. پیامبر خدا (ص) در جمله «انصاف الناس من نفسک» همگان را به انصاف‌ورزیدن و انصاف‌دادن نسبت به یکدیگر فراخوانده‌اند. انصاف به‌معنای عدالت‌ورزی و راستی‌نمودن و رعایت برابری و برادری است. انصاف اقسامی دارد؛ انصاف در گفتار و سخن، انصاف در رفتار و عمل و انصاف در داوری و قضاوت. با انصاف، درگیری‌ها و خشونت‌ها کم می‌شود و از بین می‌رود. انصاف با جلب محبت و کسب منزلت اجتماعی همراه است. بی‌انصافی از رذایل اخلاقی است و موجب بداخلاقی و فساد اجتماعی می‌شود. انصاف از زیبایی‌های اخلاق اجتماعی است و با انصاف، انسان‌ها خشنود می‌شوند و برای انسان منصف دعا می‌کنند.

انصاف و عدالت کار سختی است و انسان با تهذیب نفس و مهار هوای نفس می‌تواند انصاف را رعایت کند. در حدیث انصاف‌الناس وجود دارد، یعنی انصاف با مردم. انصاف نسبت به همه مردم از دوستان و حتی مخالفان کار شایسته‌ای است.
منبع حدیث: الخصال شیخ صدوق، ج ۱، ص ۱۳۲؛ معانی‌الاخبار، ص ۱۹۳؛ الارشاد فی معرفة حجج‌ا... علی العباد شیخ مفید، ج ۲، ص ۱۶۷؛ نزهة‌الناظر و تنبیه الخاطر، ص ۲۸؛ کشف الغمه فی معرفة الائمة علیهم‌السلام، ج ۲، ص ۱۲۷