رقابت‌پذیری؛ سنگ محک توسعه پایدار سفر

بخش سفر و گردشگری در دهه‌های گذشته ثابت کرده است که می‌تواند یکی از محرک‌های اصلی رشد اقتصادی باشد. از این‌رو بهبود این صنعت برای اقتصاد‌های درحال توسعه و نوظهور که در پی ارتقای زنجیره ارزش خود هستند، به یکی از واجبات تبدیل شده است. با وجود این، متأسفانه به‌علت شیوع کرونا در ژانویه ۲۰۲۰، عقب‌گردی سی‌ساله در گردشگری جهان اتفاق افتاد و ۷۰ درصد افت آمار گردشگران را شاهد بودیم.

طبق آمار سازمان جهانی جهانگردی (UNWTO)، متوسط رشد گردشگری ایران در ۸ ماه نخست سال ۲۰۲۰ به منفی ۷۲ درصد رسید. براساس آمار وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، در ۹ ماه نخست سال ۱۳۹۹ با کاهش ۹۴ درصدی سفر‌های بین‌المللی به ایران روبه‌رو بودیم و این جدا از ضرر‌های هنگفت مالی به این صنعت است.

پیش‌بینی می‌شود رفت‌وآمد گردشگران خارجی به ایران به‌ویژه با روند واکسیناسیون از اواسط سال ۲۰۲۲ تقریبا به حالت عادی برگردد و در زمینه گردشگری داخلی هم با گونه‌ای سونامی گردشگر روبه‌رو باشیم، اما آماده‌سازی امکانات برای بهره‌گیری از این فرصت، خود راه و رسم تازه‌ای می‌طلبد.

در این میان، مجمع جهانی اقتصاد (WEF) هر دوسال یک‌بار گزارشی را با عنوان گزارش شاخص رقابت‌پذیری سفر و گردشگری منتشر و در آن کشور‌های مختلف را ارزیابی و رتبه‌بندی می‌کند که داده‌های آن می‌تواند برای سیاست‌گذاران، مدیران و ذی‌نفعان حوزه سفر، زیارت و گردشگری کشور ایران و همچنین شهر مقدس مشهد بسیار مفید باشد.

لازم به ذکر است، رقابت‌پذیری مقصد گردشگری به جایگاه رقابتی یک مقصد و چگونگی فعالیت صنعت گردشگری آن در بازار‌های جهانی و آماده‌بودنش در راستای خدمات‌رسانی به گردشگران اشاره می‌کند.

در نگاهی دقیق‌تر، این شاخص ۴ سنجه اصلی، ۱۴ مؤلفه اصلی و ۹۰ معیار را شامل می‌شود که ۴ سنجه اصلی شامل توانمندسازی محیط‌زیست، سیاست‌های گردشگری، زیرساخت‌ها و منابع‌طبیعی و فرهنگی هستند که ذیل مشخصه‌های جزئی‌تر طبقه‌بندی می‌شوند:

فضای کسب‌وکار، امنیت و ایمنی بهداشت و درمان عمومی، نیروی انسانی و بازار کار، توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، میزان اولویت سفر و گردشگری برای دولت‌ها، میزان بازبودن کشور، رقابت‌پذیری قیمت‌ها، پایداری محیط‌زیست، زیرساخت‌های حمل‌ونقل هوایی، زیرساخت‌های زمینی و بندری، زیرساخت‌های ارائه خدمات به گردشگران، منابع‌طبیعی، منابع فرهنگی و سفر‌های تجاری.

بر اساس این گزارش که صنعت گردشگری ۱۴۰ کشور را پایش کرده، کشور اسپانیا سومین دوره متوالی رتبه اول را به خود اختصاص داده است. پس از آن، کشور‌های فرانسه، آلمان، ژاپن، انگلستان، استرالیا، ایتالیا، کانادا، هلند و سوئیس به‌ترتیب در رتبه‌های دوم تا دهم قرار گرفته‌اند. همچنین جایگاه جهانی گردشگری ایران در مقایسه با گزارش ۲ سال گذشته ۴ پله صعود کرده و به رتبه ۸۹ رسیده است.

با توجه به اینکه ایران از نظر وجود آثار تاریخی و فرهنگی در میان ۱۰ کشور اول جهان و از نظر جاذبه‌های طبیعت‌گردی و تنوع اقلیمی نیز جزو ۵ کشور برتر دنیاست، بررسی شاخص رقابت‌پذیری سنگ محک خوبی برای توسعه پایدار سفر است.